Symbole wiary
W obecnej rzeczywistości społecznej, kulturowej, ekonomicznej i każdej innej rola wszelkich symboli staje się coraz mniej istotna. W dobie integracji europejskiej, kiedy poszczególne państwa znoszą swoje granice, kiedy przepływ ludzi i towarów między nimi staje się prawie nieograniczony, następuje powolne ujednolicenie języka, pochodzenia, a nawet zwyczajów i obyczajów. Symbole naszej tożsamości stają się jakby coraz mniej potrzebne. Proces ten może w sposób mniej zauważalny dotyczy też symboli wiary, których znaczenie jest coraz mniej zrozumiałe. Podczas marcowego spotkania Duszpasterstwa Ludzi Pracy’90 w Legnicy dr Wacław Szetelnicki w wygłoszonym odczycie pt. „Chrześcijańska symbolika Wielkiego Postu i Świąt Wielkiej Nocy” przypomniał znaczenie podstawowych symboli wiary katolickiej.
Autor tej prelekcji jest absolwentem Uniwersytetu Opolskiego, gdzie uzyskał tytuł doktora nauk historycznych, jest też wykładowcą Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy. Jest grafologiem, biegłym sądowym z zakresu kryminalistycznej ekspertyzy pisma ręcznego. Ukończył też podyplomowe studia dziennikarskie i aktualnie pełni funkcję dyrektora Departamentu Public Relations w KGHM Polska Miedź S.A. Jest też autorem wielu artykułów i oddanej do druku książki o symbolice Janowej Apokalipsy.
Symbol
Jak naucza Katechizm Kościoła Katolickiego „Greckie słowo symbol oznaczało połowę przełamanego przedmiotu (np. pieczęci), którą przedstawiano jako znak rozpoznawczy. Przełamane części składano ze sobą, by sprawdzić tożsamość tego, kto przyniósł drugą połowę”. Język symboliczny znany był już starotestamentalnym prorokom, którzy wprowadzali do swoich przepowiedni i nauk kolory, ciała niebieskie, różnego rodzaju materiały i drogocenne kamienie. Symbol podobnie jak mit związany jest z dziedziną sacrum, z poznaniem Boga i całego świata transcendentnego. Posługuje się on językiem sugestywnym, ułatwiającym – na zasadzie analogii – poznanie rzeczywistości, która nie jest w pełni wyrażona w znaku. Jest to zatem szczególny rodzaj znaku, który oprócz normalnego znaczenia, widzialnego i jawnego, posiada drugie znaczenie, które prawie zawsze jest ukryte, a zatem niedostrzegalne. Symbol sprawia, że człowiek przekracza przestrzeń i czas, w którym żyje, by przybliżyć się do bardzo głębokich znaczeń związanych z sensem jego obecności na świecie. Symbol zmusza do myślenia i nie może zostać obojętnym dla człowieka.
Eucharystia nową Paschą
Niedziela Zmartwychwstania, której wspomnienie obchodzimy podczas każdej Eucharystii, jest nową Paschą. Dla ludzi Biblii Pascha jest najważniejszym ze wszystkich świąt. Świętowanie Paschy głęboko zostało wpisane w świadomość Narodu Wybranego. Pierwszą ucztę paschalną spożywano w Egipcie pośpiesznie i w poczuciu grożącego niebezpieczeństwa. Na pamiątkę Paschy egipskiej następne pokolenia nadawały posiłkowi charakter uroczysty i sakralny. Zarówno poszczególne modlitwy, formuły błogosławieństwa, jak i postawy, których symbolika była oznaczona i znana, a także ruchy i cała postawa uczestników wskazywały na to, że uczta paschalna była prawdziwym nabożeństwem liturgicznym. Radosny charakter żydowskiej uczty paschalnej miał swoje podwójne uzasadnienie. Była to radość z wyzwolenia, które było dziełem Boga. Z drugiej strony miała ona na uwadze teraźniejszość i przyszłość. Dlatego spożywanie paschy przenikała radosna nadzieja na ostateczną realizację obietnic Bożych danych Izraelowi. Każdy z uczestników Paschy żydowskiej jest zobowiązany do tak żywego jej przeżywania, jakby to on sam przebywał w Egipcie podczas pierwszej Paschy. Eucharystia jako uczta paschalna ma wymiar eschatologiczny. Słowa Jezusa: „Odtąd nie będę już pił [napoju] z owocu winnego krzewu aż do owego dnia, kiedy pić będę go nowy w królestwie Bożym” (Mk 14, 25) zapowiadają pełną i doskonałą wspólnotę uczniów ze swoim Bogiem i Panem. Eucharystia ustanowiona w Wielki Czwartek, jawi się jako przedłużenie i zarazem wypełnienie Paschy zapoczątkowanej wyjściem z Egiptu. W Wielki Piątek u bram Jerozolimy zostanie przelana krew Jezusa, podobnie jak krew baranka została przelana u drzwi Izraelitów w Egipcie.
Paschał
W obrzędach Wigilii Paschalnej Paschał jest symbolem Zmartwychwstałego Chrystusa. Stanowi również przesłanie dla wszystkich chrześcijan. Jest to swoisty manifest przepełniony wiarą, nadzieją i miłością wypływającą z misterium krzyża. Rozpalony płomień świecy jest otoczony nimbem światłości, aureolą światła. Paschał jest świecą szczególną, zajmującą honorowe miejsce w przestrzeni sakralnej świątyni, przy ołtarzu. Wychwalany w czasie obchodów Wigilii Paschalnej, jako owoc pszczelego roju i pracy rąk ludzkich, jest symbolem Chrystusa Zbawcy. Wyeksponowanie w paschale pięciu otworów z tkwiącymi w nich czerwonymi ziarnami kadzidła (tzw. gronami) nawiązuje w swojej wymowie do obrazu zbawczych ran, które Chrystus zachował w swoim uwielbionym ciele. Ponadto symbolizują wonności, które święte niewiasty niosły w poranek zmartwychwstania.
Baranek Boży
Podczas ustanowienia wieczerzy eucharystycznej (Łk 22, 15-20) Jezus sam przedstawił się jako wyzwoliciel i Mesjasz, który nazajutrz, w Wielki Piątek, u bram Jerozolimy przeleje swoją krew, podobnie jak krew baranka, która została przelana u drzwi domów Izraelitów w Egipcie. Zatem w taki sam sposób mieszkańcy domu (Jerozolimy) będą oszczędzeni dzięki śmierci i krwi Chrystusa, ofiarnego baranka. Ten dom, Niebieskie Jeruzalem z Janowej Apokalipsy, symbolizuje Kościół, czyli wszystkich tych, którzy zaufali Bogu. W Piśmie Świętym Jezus występuje przede wszystkim jako metafora dobrowolnie przyjętej ofiary, również jako sługa Jahwe umierający dla dokonania ekspiacji za grzechy swojego ludu. W Apokalipsie św. Jana występuje jako symbol początku i panowania nad przebiegiem wielkich zdarzeń w historii i to On rozpoczyna łańcuch zdarzeń, które w swojej istocie stanowią sąd nad światem. Aklamacja Baranku Boży w liturgii rzymskiej śpiewana jest lub recytowana podczas ofiary eucharystycznej i jako śpiew towarzyszy łamaniu chleba.
Pogłębiać wiarę
Doktor Wacław Szetelnicki omówił jeszcze wiele innych symboli i znaków, jak np. kolory szat liturgicznych, które służą wyrażeniu wiary i czytelności misteriów chrześcijańskich. Ukazanie głębokiego ich znaczenia spotkało się z aplauzem ludzi pragnących lepiej zrozumieć i pogłębić swoją wiarę. Zasłuchani uczestnicy tego spotkania nie kryli uznania, a nawet zdziwienia tak bogatą w symbole liturgią Wielkiego Postu i Świąt Wielkanocnych.
Dzielono się też uwagami, że Duszpasterstwo Ludzi Pracy’90 w Legnicy poprzez zapraszanie na spotkania ludzi nauki, sztuki, gospodarki, polityki, kultury i religii wpisuje się w starą uniwersytecką tradycję tego miasta.
■ Adam Maksymowicz - NIEDZIELA nr 12/2008
