Duszpasterstwo Ludzi Pracy '90

Legnicki Pentaptyk Papieski

Medale wydane w rocznice odwiedzin Legnicy przez Ojca Świętego Jana Pawła II

   2 czerwca 1997 r. to dzień dla Legnicy historyczny – dzień odwiedzin przez Papieża Jana Pawła II. Na trasie jego VI pielgrzymki do Ojczyzny znalazła się piastowska Legnica, od 1992 r. stolica utworzonej przez Papieża nowej polskiej diecezji. Spotkanie w czasie którego Jan Paweł II sprawował Eucharystię i wygłosił homilię odbyło się na terenie lotniska. Jeszcze nie tak dawno obsługiwało ono wojskowe samoloty z czerwoną sowiecką gwiazdą – znakiem okupacyjnej armii. 2 czerwca 1997 r. stało się miejscem spotkania z papieżem na dziękczynnej modlitwie. Było potwierdzeniem prawdy, że losy narodów ostatecznie nie zależą od siły, a od Tego, którego posłańcem jest Ojciec Święty. Papież uczył o wdzięczności za wielkie dary Boga. Uczył również o odpowiedzialności za podarowaną wolność. Uczył o wzajemnej odpowiedzialności za siebie i za kształt życia społecznego. Przypominał, że skarb wiary nie zostaje dany dla samego posiadania go. Że kryje w sobie wielką dynamikę zmian – o ile zostanie przyjęty i wykorzystywany na co dzień. To spotkanie – to wielkie święto dla zgromadzonych tysięcy ludzi. To również zadanie: by przyjąć przesłanie, nie zapomnieć, by nie stracić, by skorzystać z tej historycznej okazji i zarazem szansy. Ożywianiu pamięci i podtrzymywaniu świadomości zadania służą różne sposoby. Jeden z nich to utrwalenie wydarzenia w formie mającej długą historyczną tradycję jaką stanowią medale. Tak zrodził się pomysł by legnickie spotkanie z Papieżem zapisać na medalach.

Medalierska kronika wizyty

   Chronologicznie pierwszy był medal związany z X rocznicą wizyty. Po latach, już na XV rocznicę, pojawiły się nowe medale. Tak powstał Legnicki Pentaptyk Papieski – jakby medalierska kronika znaczącego dla legniczan spotkania z Namiestnikiem Chrystusa. Prośbę o artystyczną realizację tego zamierzenia przyjęli polscy artyści medalierzy: Zygmunt Brachmański, Magdalena Dobrucka, Józef Stasiński, Andrzej Kołaczyński oraz Grzegorz Niemyjski.
   Dodatkowym wspólnym mianownikiem medali tworzących Legnicki Pentaptyk Papieski jest wyrażana już od 2 kwietnia 2007 r. intencja zyskania patronatu Jana Pawła II nad Legnicą. W tej intencji, w drugim dniu każdego miesiąca, w legnickiej katedrze, gdzie 2 czerwca 1997 r. modlił się Błogosławiony Papież, spotyka się grupa mieszkańców Legnicy, by w czasie wieczornej Mszy św. modlić się o papieski patronat nad ich miastem. Tym tłumaczy się zamieszczenie na medalach charakterystycznego, choć zawsze zachowującego styl artysty – autora medalu, obrazu: monogram JPII nad panoramą miasta.

Plakieta Grzegorza Niemyjskiego



   Centralnym obiektem Pentaptyku jest plakieta autorstwa legnickiego artysty Grzegorza Niemyjskiego. Została zrealizowana w brązie, w ilości 7 egzemplarzy, techniką odlewu. Jest to jednostronna plakieta o wymiarach 175 mm x 120 mm. Charakter rocznicowy nadaje umieszczona na dole plakiety inskrypcja: W XV ROCZNICĘ ODWIEDZIN LEGNICY PRZEZ OJCA ŚWIĘTEGO BŁOGOSŁAWIONEGO JANA PAWŁA II oraz daty: 2 VI 1997 – 2 VI 2012. Centralne miejsce zajmuje postać Jana Pawła II ukazanego jako wędrowca podążającego w kierunku planu zaznaczonego słowami Papieża: „MY WIERZYMY W CHRYSTUSA, KTÓRY UMARŁ I ZMARTWYCHWSTAŁ. W CHRYSTYSA, KTÓRY OBECNY JEST TU I TERAZ, KTÓRY JEDYNY MOŻE ZMIENIAĆ I ZMIENIA CZŁOWIEKA I ŚWIAT, NADAJĄC MU NOWY KSZTAŁT”. RZYM 21.09.1984. Pod tekstem zamieszczone zostało faksymile papieskiego podpisu: Jan Paweł II. Zamysł autora można odczytywać jako przedstawienie sytuacji w jakiej znajdują się świętujący rocznicę. Papież odszedł do Domu Ojca. Nie można spotkać Go tak jak to miało miejsce w 1997 r. Ale wciąż ukazuje nam dokąd sam zmierzał i dokąd chciałby nas prowadzić. Treść zamieszczonej inskrypcji jest bowiem wyznaniem wiary w Chrystusa zmieniającego człowieka i świat. Z Niego biorą się siły do wędrówki. On jest w stanie nadać ludzkiemu pielgrzymowaniu i kierunek, i sens. On stanowi kres i spełnienie ludzkiego losu. Postać papieża „odwrócona plecami” staje się znakiem nie odwrócenia się jego od nas – ale zaproszenia do pójścia za nim.

   Kolejne obiekty tworzące Pentaptyk legnicki są dwustronnymi medalami wykonanymi techniką odlewu. Każdy z nich posiada wersje: brązową oraz srebrną, oraz w jednym przypadku miedzianą. Nakłady emisyjne poszczególnych medali to: medal Józefa Stasińskiego (średnica 80 mm) – 27 egzemplarzy brązowych oraz 2 srebrne, medal Magdaleny Dobruckiej (średnica 85 mm – 20 egzemplarzy brązowych oraz 4 srebrne, medal Andrzeja Kołaczyńskiego (średnica 85 mm) – 20 egzemplarzy brązowych oraz 2 srebrne, medal Zygmunta Brachmańskiego (średnica 85 mm) – 20 egzemplarzy brązowych, 5 srebrnych i 7 miedzianych.

Motyw Eucharystii



   Akcentem tematycznym medalu autorstwa Józefa Stasińskiego jest Eucharystia. Pielgrzymka Papieża do Polski w 1997 r., w czasie której miały miejsce odwiedziny Legnicy, za swój główny motyw miała właśnie temat Eucharystii. Wrocław był „Statio Orbis” Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego, który za swoje hasło miał słowa: Eucharystia i Wolność. Papież, odwiedzając kolejne polskie miasta, w swoich homiliach rozwijał ten temat. W Legnicy mówił o związku Eucharystii z doświadczeniem pracy, szerzej – o związku Eucharystii z odpowiedzialnością społeczną chrześcijan. Awers medalu przedstawia półpostać Papieża w geście podniesienia i ukazania Hostii. Interesujące rozwiązanie artysty pozwala zobaczyć dynamikę tego gestu. Papież jest wpatrzony w Hostię, którą trzyma w dłoniach. Równocześnie jest to wyraźny gest ukazania – jakby manifestacji znaku obecności Chrystusa. Postać Jana Pawła II zdaje się mówić: patrzcie na tego, w którym ja sam jestem zapatrzony! Obok postaci Papieża na awersie umieszczony został – w zarysie – papieski herb (po stronie prawej) oraz zawołanie: TOTUS TUUS (w lewym łuku). Awers również zawiera sygnaturę artysty oraz autora koncepcji medalu. Na rewersie medalu zostały umieszczone słowa wypowiedziane w homilii legnickiej przez Jana Pawła II: „CRZEŚCIJANIN ŻYJĄCY WIARĄ, ŻYJĄCY EUCHARYSTIĄ JEST WEZWANY DO BUDOWANIA PERZYSZŁOŚCI WŁASNEJ I SWEGO NARODU”. Na rewersie również powtórzony został motyw z medalu Zygmunta Brachmańskiego: papieski monogram JPII zamieszczony nad panoramą Legnicy. Na rewersie znalazła się też (w łuku górnym) inwokacja: OJCZE ŚWIĘTY JANIE PAWLE II PATRONUJ NASZEMU MIASTU.

Koronacja cudownego obrazu Matki Bożej Łaskawej z Krzeszowa



   Ojciec Święty podczas pobytu w Legnicy dokonał koronacji cudownego obrazu Matki Bożej Łaskawej z Krzeszowa. Temu wydarzeniu poświęcony został medal autorstwa Magdaleny Dobruckiej. Awers medalu ukazuje chwilę koronacji. Ukazana jest postać Papieża w stroju pontyfikalnym wobec krzeszowskiej ikony Matki Bożej Łaskawej. Ta scena wpisana jest w formę przestrzenną tworzoną przez ukształtowane bardzo wyraziście zakrzywiające się płaszczyzny. Tworzą one bardzo monumentalne, oddające charakter ceremonii koronacji, tło na którym dokonuje się ogromnie osobiste spotkanie Maryi i Jana Pawła II. To niejako „scalenie” w jednym obrazie klimatu monumentalnego oraz bardzo osobistego, niemal intymnego, jest miarą wielkiej klasy obiektu stworzonego przez autorkę. W otoku medalu umieszczona została inskrypcja ze słowami Ojca Świętego: „NIECH MATKA BOŻA ŁASKAWA STRZEŻE WASZEJ WIARY, STRZEŻE KAŻDEGO Z WAS”. Na awersie znajduje się również nazwa miasta: LEGNICA oraz daty: 2 czerwca 1997 (rok wydarzenia) i 2012 (rok piętnastolecia ) oraz sygnatura autora koncepcji medalu. Rewers medalu powtarza motyw pierwszego chronologicznie medalu całego Pentaptyku. Nad panoramą miasta umieszczony monogram JPII oraz napis: OJCZE ŚWIĘTY JANIE PAWLE II PATRONUJ NASZEMU MIASTU. Na rewersie umieszczona jest również sygnatura artystki.
   W medalu autorstwa Magdaleny Dobruckiej szczególną uwagę zwraca sposób rozwiązania przestrzenności reliefu. Zarówno awersie jak i rewersie: scena Papieża stojącego wobec ikony Matki Bożej, obraz panoramy Legnicy – miasta otoczonego murem, jak i wstęga otokowa, tak na awersie jak i na rewersie, ożywiają efekt – czyniąc z medalu dzieło, które śmiało możemy kwalifikować jako małą formę rzeźbiarską o niespotykanej urodzie.

Papież w legnickiej katedrze



   Następnym medalem tworzącym Legnicki Pentaptyk Papieski jest praca Andrzeja Kołaczyńskiego. Wyruszając na kolejny etap swego pielgrzymowania, w drodze na lotnisko, Jan Paweł II zatrzymał się na chwilę modlitwy w matce kościołów diecezji legnickiej. Ten moment upamiętnia prezentowany medal. Awers jest artystycznym odwzorowaniem dokumentalnej fotografii autorstwa Franciszka Grzywacza, legnickiego artysty fotografika. Jan Paweł II, w charakterystycznym dla siebie geście, kiedy modląc się wspierał głowę dłonią ukazany jest w chwili modlitewnego skupienia. Postać Papieża – co warto odnotować jako swoistą ciekawostkę z zakresu ikonografii papieskiej – na tym właśnie medalu ukazana jest po raz pierwszy z laską, która służyła mu w zmaganiu się z fizycznym ograniczeniem. Sylwetka Jana Pawła II ukazana w głębokim, bardzo rzeźbiarskim reliefie wpisana jest, w wykonane w technice graficznej, kontury katedry. Powstałe w ten sposób dwa plany wizerunku, tak bardzo charakterystyczne dla stylu artysty, doskonale oddają przesłanie wielokrotnie formułowane przez Papieża: Kościół jest miejscem, w którym człowiek ma się odnajdywać. We wspólnocie Kościoła, którego znakiem jest przecież każda świątynia, a tym bardziej świątynia katedralna, człowiek znajduje miejsce odpowiadające jego godności i powołaniu. W otoku awersu umieszczony został napis: OJCIEC ŚWIĘTY JAN PAWEŁ II NAWIEDZIŁ KATEDRĘ LEGNICKĄ – 2 CZERWCA 1997. Tu znalazła się również sygnatura autora koncepcji medalu, zaś sygnatura artysty znajduje się na rancie medalu. Rewers medalu przywołuje datę rocznicową: 2 CZERWCA 2012 (w łuku dolnym) oraz ukazuje zestawione herby: papieski oraz Legnicy. Widok sąsiadujących ze sobą znaków nie tylko identyfikuje miejsce wydarzenia. Oddaje zamkniętą w pomyśle całego Pentaptyku intencję wyproszenia patronatu Jana Pawła II nad Legnicą – co przypomina zamieszczona na rewersie inskrypcja: OJCZE ŚWIETY JANIE PAWLE II PATRONUJ NASZEMU MIASTU (w łuku górnym). Zestawienie herbu Papieża i herbu Legnicy jest również przypomnieniem, że Jan Paweł II przyjmując prośbę Rady Miasta o przyjęcie Honorowego Obywatelstwa Legnicy, od 1997 roku jest jednym z legniczan.

Medal Brachmańskiego



   Medalem zamykającym Legnicki Pentaptyk Papieski, choć chronologicznie pierwszym, bo powstałym na X rocznicę papieskiej wizyty, jest dzieło autorstwa Zygmunta Brachmańskiego. Na awersie widnieje półpostać Papieża wspartego na pastorale. Jan Paweł II przedstawiony jest w sposób podkreślający widoczne w nim zawsze niebywałe związanie dwóch, wydawałoby się sprzecznych, cech. Z jednej strony ogromnego skupienia – co podkreśla zarówno opuszczony wzrok – jakby „zapatrzenie w głąb” oraz bliskie oparcie się – jakby przytulenie do trzymanego krzyża. Z drugiej strony przedstawiona postać jest ogromnie dynamiczna: Papież, w rozwianych szatach, idący „pod wiatr” ukazany jest jako odważny przewodnik dzieła głoszenia Ewangelii. Zamieszczone na awersie zdanie wypowiedziane właśnie w Legnicy: NIEŚCIE ŚWIATŁO CHRYSTUSA W ŻYCIE SPOŁECZNE, kompozycyjnie związane z trzymanym przez Jana Pawła II krzyżem pasterskim, wydaje się być proporcem wodza w rozstrzygającej dla człowieka walce. Awers medalu zawiera również napis identyfikujący miejsce i datę wydarzenia: LEGNICA 2.06.1997 (w łuku dolnym) oraz sygnatury artysty i autora koncepcji medalu. Rewers medalu zawiera obraz ukazujący papieski monogram JPII zamieszczony nad panoramą Legnicy. Panorama jest artystyczną transpozycją XVII-wiecznego miedziorytu Daniela Meisnera zamieszczonego w wydanej w Norymberdze w 1683 r. SCIOGRAFIA COSMICA. Motyw ten (papieski monogram nad panoramą miasta) znalazł się również na przedstawianych powyżej medalach autorstwa Józefa Stasińskiego oraz Magdaleny Dobruckiej. Tak samo jak towarzysząca mu i na tym medalu inwokacja: OJCZE ŚWIĘTY JANIE PAWLE II PATRONUJ NASZEMU MIASTU.

   Zamykając powyższą prezentację warto dodać, że spośród polskich miast odwiedzonych w czasie pielgrzymek do Ojczyzny przez Ojca Świętego – bł. Jana Pawła II, tylko Legnica ma tak wyjątkową medalierską kronikę tej historycznej chwili. Wypada sobie i wszystkim legniczanom życzyć, by ta wyjątkowość pomagała w równie wyjątkowym: szczerym i odważnym podjęciu dziedzictwa Wielkiego Papieża.

Bernard Marek Adamowicz – wykład wygłoszony 5.06.2012 r. w Muzeum Miedzi w Legnicy w związku z wystawą pt. „Świadectwo życia. Jan Paweł II w medalierstwie światowym”; wcześniej opublikowany w „Niedzieli” nr 22 i 23 z 2012 r.

(c) 2006-2024 https://www.dlp90.pl