Henryk Pobożny i księżna Anna – władcy Śląska
Biblioteka im. bł. Jana Pawła II Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Legnickiej była gospodarzem sesji naukowej „Henryk Pobożny i księżna Anna – władcy Śląska”. Odbyła się ona 24 listopada 2011 r. z okazji wydania przez bibliotekę (w serii „Nowa ewangelizacja dzisiaj”) publikacji pt. „Henryk Pobożny i księżna Anna – władcy Śląska. Świadectwo, które trwa i przemawia” (red. Stanisław Andrzej Potycz, Legnica 2011). Współorganizatorami sesji byli Duszpasterstwo Ludzi Pracy ’90 w Legnicy i Civitas Christiana. Zainteresowanie sesją przekroczyło oczekiwania organizatorów. Główna czytelnia biblioteki z trudem pomieściła wszystkich zainteresowanych.
Legnicka historia
Co sprawiło, że wydawałoby się tak odległy od współczesnych realiów temat przyciągnął uwagę licznych słuchaczy? Jak się okazuje sesja ta była swego rodzaju podsumowaniem dotychczasowych prac związanych ze studiami poświęconymi Henrykowi Pobożnemu i jego małżonce księżnej Annie. Zasadnicze kroki w tym kierunku podjęte zostały ponad dwadzieścia lat temu. Wiążą się one z powstaniem w dniu 9 kwietnia 1990 roku Duszpasterstwa Ludzi Pracy ’90 w Legnicy. Data powstania nie jest przypadkowa. W tym dniu, w 1241 roku, miała bowiem miejsce bitwa z Mongołami. Duszpasterstwo od początku swego istnienia w Henryku Pobożnym widziało bohatera narodowego, który oddał życie za wiarę i wolność swego narodu. Przy bliższym poznaniu wszystkich okoliczności wiążących się z życiem księcia okazało się, że było ono z wielu powodów niezwykłe. Jego matką była św. Jadwiga Śląska. Świętość w tej rodzinie była czymś bardzo naturalnym. W tym samym czasie żyje i umiera św. Elżbieta Węgierska, która była siostrzenicą św. Jadwigi. W ufundowanym przez św. Jadwigę trzebnickim klasztorze wychowanie odebrały dwie córki króla czeskiego Ottokara I. Najpierw przybyła tu Agnieszka, która sprowadziła do Czech franciszkanów i siostry klaryski. Kanonizowana została przez Jana Pawła II w dniu 12 listopada 1989 r. Potem w trzebnickim klasztorze wychowywała się jej starsza siostra Anna, która została żoną księcia Henryka Pobożnego. Była ona powiernicą św. Jadwigi. Życiem, pokutą oraz posługą nie ustępowała ona swojej świętej teściowej. Celem prac Duszpasterstwa było zebranie materiałów uzasadniających wniosek o beatyfikację Henryka Pobożnego i jego małżonki księżnej Anny.
Początki
Były bardzo skromne. Znaczącym wydarzeniem była obchodzona w 1991 roku 750 rocznica bitwy pod Legnicą. Z tej okazji odbyło się szereg spotkań, sympozjów i uroczystości. Potem wielokrotnie (najczęściej przy okazji kolejnych rocznic śmierci Henryka Pobożnego) organizowano dalsze odczyty, ukazujące nowe spojrzenie na przebieg wydarzeń związanych z jego życiem i działalnością. Znacznym postępem było ukazanie się pracy ks. Władysława Bochnaka poświęconej księżnej Annie („Księżna Anna Śląska 1204 – 1265 w służbie ludu Śląskiego i Kościoła”, PWT we Wrocławiu, Wrocław 2007). W pracy tej ukazano tło historyczne, sytuację polityczną i rodzinną związanych z nią osób. Autor zwrócił szczególną uwagę na rys jej osobowości. Poprzez post, umartwianie się i poświęcenie się dla innych była ona, obok św. Jadwigi, wzorem wszelkich cnót chrześcijańskich. Co raz częściej ukazują się artykuły, broszury i wydawnictwa poświęcone tej tematyce. Prace te uzupełniane są przez historyków i społeczników zaangażowanych w sprawę utrwalenia kultu książęcej pary. Temat ten szczególnie bliski stał się też Fraterni Piastowskiej i Dolnośląskiemu Oddziałowi Civitas Christiana. Wydarzeniem 2010 roku było wydanie znakomitej powieści Tadeusza Łysiaka pt. „Psy Tartaru” (wyd. Picaresque, Warszawa 2010). W zbeletryzowanej formie, z dużym talentem literackim ukazał on dramat tamtych czasów, który dotknął Wschodnią Europę, Polskę i Śląsk. Zwrócił on uwagę na męczeński charakter śmierci Henryka Pobożnego, który podczas próby wycofania się z przegranej bitwy został doścignięty przez Mongołów. Kiedy podnosił prawą rękę do uderzenia mieczem został pchnięty dzidą w bok. Rannego księcia, który spadł z konia zaciągnięto przed mongolskiego wodza Ordu i kazano mu złożyć hołd. Ponieważ odmówił ścięto go, a jego głowę na pice ukazano mieszkańcom Legnicy żądając poddania zamku.
Wniosek Duszpasterstwa Ludzi Pracy ’90
Dysponując obszernymi materiałami na temat Henryka Pobożnego i jego małżonki księżnej Anny, DLP ’90 zwróciło się z wnioskiem do Biskupa Legnickiego Stefana Cichego o wszczęcie przygotowań do rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego księcia Henryka II Pobożnego i jego małżonki księżnej Anny. Uzasadniono to następująco: „Takich orędowników potrzebuje nasza diecezja. Nowi święci są także bardzo potrzebni integrującej się Europie dla ożywienia w niej wiary i kultury chrześcijańskiej, dla jej odnowy etycznej i duchowej. Oboje, jako wzór władców chrześcijańskich, mogą być patronami małżonków i rodzin”. Wniosek złożony został 27 marca 2010 r. podczas I Synodu Diecezji Legnickiej. W maju 2011 r. Biskup Legnicki wydał dekret powołujący „Zespół Historyczny do zbadania i rozpoznania męczeńskiej śmierci księcia Henryka Pobożnego oraz heroiczności cnót jego czcigodnej małżonki księżnej Anny, jak również otaczającego ich kultu”.
Sesja naukowa
Rozpoczęła się od wprowadzenia ks. dr. hab. Bogusława Drożdża – dyrektora Biblioteki, a następnie referat pt. „Księżna Anna i Henryk Pobożny na tle swoich czasów” wygłosiła dr Anna Sutowicz – historyk z Wrocławia. Postać Henryka II Pobożnego została przez nią obszernie przedstawiona na podstawie dostępnych źródeł i archiwalnych materiałów. Poza wieloma szczegółami dotyczącymi polityki księcia i jego ojca Henryka Brodatego zasadnicze rysy działalności obu tych władców są powszechnie znane. Podstawowe przesłanie wykładu dotyczyło – na ogół mało znanych – cnót i pobożnych praktyk księżnej Anny. Jak wynika z przedstawionej relacji księżna Anna pod każdym względem była kobietą niezwykłą. Poddana całkowicie swojej teściowej św. Jadwidze wiele razy ją jednak upominała i domagała się zaprzestania praktyk rujnujących jej zdrowie i życie. Zawsze ubierała się możliwie jak najskromniej. Pokorą przewyższała całe swoje otoczenie. Przed św. Jadwigą uniżała się niczym służąca, nawet wtedy gdy była brzemienna. Umywała biednym nogi i rozdawała im szaty. Fundowała szpitale i przytułki dla nich, a instytucje te hojnie obdarzała nadaniami ziemskimi ze swego własnego majątku. Dlatego były one na ogół finansowo i ekonomicznie samowystarczalne. Rozdawała ubogim owoce, których powszechnie brakowało w codziennym odżywianiu się ludności. Wszystkie dary dla biednych sporządzała osobiście. Szyła dla nich szaty, piekła chleb i bułki, które potem także rozdawała. Ufundowała we Wrocławiu klasztor klarysek, w którym została pochowana. Obecnie jest to klasztor sióstr Urszulanek położony na placu biskupa Nankiera. Z Pragi czeskiej sprowadziła do Wrocławia pierwszych w Polsce franciszkanów. Po śmierci męża krótko sprawowała władzę regentki. Wszystko wskazuje jednak na to, że wykonywanie władzy książęcej nie sprawiało jej satysfakcji i zupełnie jej nie pociągało. W porozumieniu ze starszym synem Bolesławem Rogatką ufundowała klasztor benedyktynów w Krzeszowie, wypełniając w ten sposób wolę męża.
Świadectwa i symbolika
Od początku istnienia Duszpasterstwa zbierane były wszelkie informacje, wypowiedzi i opinie dotyczące Henryka Pobożnego i księżnej Anny. Kilkadziesiąt z nich przedstawił na sesji jego przewodniczący Stanisław Andrzej Potycz w referacie pt. „Świadectwa o księciu Henryku Pobożnym i księżnej Annie”. Wielokrotnie o Henryku Pobożnym wypowiadał się papież Jan Paweł II. Postać ta była mu bliska, gdyż wybranym został do tej godności w dniu 16 października (1977) we wspomnienie św. Jadwigi Śląskiej. Będąc z pielgrzymką w Legnicy (w dniu 2 czerwca 1997 r.) nawiązał do tatarskiego najazdu i bitwy pod Legnicą w słowach: „Henryk, oddając życie za powierzony jego władzy lud, równocześnie oddawał je za wiarę Chrystusową. I to był znamienny rys jego pobożności, którą ówczesne pokolenia dostrzegały i zachowały jako przydomek”. Podczas uroczystości związanych z rocznicą tej bitwy, w sierpniu 2011 r., Biskup Legnicki Stefan Cichy napisał natomiast: „Sanktuarium w Legnickim Polu powstało na miejscu, gdzie spłynęła krew tych, którzy przed wiekami stanęli w obronie naszej wiary i gdzie spłynęły łzy Świętej Jadwigi. Księżnej, cierpiącej po śmierci jej syna Henryka Pobożnego”.
Ostatni wykład, podczas tego naukowego spotkania, zatytułowany „Scena śmierci Henryka II Pobożnego – średniowieczny przekaz i symbolika”, wygłosił dr Wacław Szetelnicki (historyk z Legnicy). W żywy sposób, wykorzystując slajdy, przedstawił średniowieczne i wczesno-nowożytne ikonograficzne sceny śmierci bohaterskiego księcia.
Podsumowania sesji dokonał Pan Andrzej Tomaszewski z legnickiego oddziału Civitas Christiana.
Można stwierdzić, że omawiana sesja była podsumowaniem dotychczasowych prac, działań, studiów i publikacji przybliżających nam duchową formację Henryka Pobożnego i jego małżonki księżnej Anny. Na uwagę zasługuje coraz większe zainteresowanie wspomnianą tematyką mediów oraz środowisk kulturalnych, naukowych i artystycznych z terenu całego kraju.
■ Adam Maksymowicz; też: A. Maksymowicz, Droga do świętości, „Nasz Głos” nr 1/2012
