Sprawozdanie z sesji naukowej pt. „Śladami Henryka Pobożnego i księżnej Anny”
Biblioteka im. bł. Jana Pawła II Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Legnickiej (15.11.2013)
W dniu 15 listopada 2013 r. odbyła się w Bibliotece im. Jana Pawła II Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Legnickiej sesja naukowa związana z promocją książki pod redakcją Stanisława Andrzeja Potycza „Śladami Henryka Pobożnego i księżnej Anny”. Organizatorami sesji – oprócz Biblioteki – byli: Duszpasterstwo Ludzi Pracy ’90, Wydział Katechetyczny Legnickiej Kurii Biskupiej, legnicki oddział „Civitas Christiana” i Diecezjalne Centrum Edukacyjne w Legnicy.
Prawie ćwierć wieku mija od czasu, kiedy Duszpasterstwo Ludzi Pracy ’90 w Legnicy postanowiło zająć się czasami Henryka Pobożnego i jego małżonki księżnej Anny oraz pamiętną bitwą pod Legnicą z Tatarami, która miała miejsce 9 kwietnia 1241 r. Duszpasterstwo powstało w 1990 r., w kolejną rocznicę bitwy, stawiając sobie jako jedno z zadań upamiętnienie tego historycznego wydarzenia. Patrząc z perspektywy lat można zauważyć, że w środowisku tym cel ten był zawsze dostrzegany i przypominany. Szczególnie od momentu, gdy jej przewodniczący w dniu 27 marca 2010 r., podczas sesji wiosennej I Synodu Diecezji Legnickiej, złożył na ręce biskupa legnickiego wniosek o wszczęcie przygotowań zmierzających do rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego księcia Henryka Pobożnego i jego małżonki księżnej Anny. Podsumowaniem tych działań – także podejmowanych poza Duszpasterstwem – jest książka prezentowana podczas sesji. Zainteresowanie sesją okazało się bardzo duże. Czytelnia Biblioteki z trudem pomieściła wszystkich, którzy na nią przybyli. A byli wśród nich Biskup Legnicki Stefan Cichy i Senator RP Dorota Czudowska.
Po wprowadzeniu dokonanym przez ks. prof. PWT dr. hab. Bogusława Drożdża wygłoszone zostały trzy referaty.
Pierwszy, zatytułowany „Henryk Pobożny – rycerz Chrystusa”, przygotował Tomasz Łysiak, pisarz z Warszawy, autor powieści „Psy Tartaru” poświęconej najazdowi Tatarów na ziemie Polski w 1241 r. Z powodu nagłej choroby nie mógł on przyjechać do Legnicy, ale zdążył przesłać tekst wystąpienia, który został odczytany. Historia, którą opowiada zaczyna się w latach sześćdziesiątych minionego wieku w dalekim Nowym Jorku. Do pewnego antykwariatu przyszedł człowiek, który miał do sprzedania średniowieczny wolumin. Jego częścią była relacja wrocławskiego franciszkanina Benedykta Polaka z wyprawy do władcy Mongołów (1245-1247), spisana w 1247 r. przez C. de Bridię. Benedykt Polak, wraz z legatem papieskim Włochem Giovannim da Pian del Carpine dotarł wówczas do mongolskiej stolicy Kara-Korum. Jego relacja rzuciła nowe światło, zarówno na przebieg bitwy, jak i na okoliczności związane ze śmiercią Henryka Pobożnego. Bitwa przechylała się na naszą stronę. Mogliśmy ją wygrać. To pierwsza istotna informacja dotycząca bitwy odnotowana w relacji. Ma ona bezcenną wartość, gdyż została uzyskana od Mongołów, którzy w niej uczestniczyli. Okazuje się, że w kluczowym momencie Tatarzy chcieli uciekać. Byli blisko takiej decyzji. Na nieszczęście sił polskich wódz mongolski Ordu sięgnął w ostatniej chwili do sprawdzonych trików – puszczono zasłonę dymną. Przed ścianą dymu zatrzymał się książę Henryk ze swoją konnicą, a wtedy Ordu rzucił ostatnią rezerwę, zakutych w stal ciężkozbrojnych żołnierzy. Gdy ci wypadli zza dymu efekt psychologiczny był potworny. Karta się odwróciła. Benedykt Polak przekazał też mongolską relację o śmierci Henryka Pobożnego. Tatarzy wzięli rannego księcia do niewoli i w obozie mongolskim kazali mu uklęknąć przed zwłokami jednego ze swoich wodzów, który poległ w Sandomierzu. Wszystko wskazuje na to, że książę odmówił oddania hołdu martwemu wodzowi mongolskiemu ze względu na swoją wiarę chrześcijańską. Wówczas został ścięty. Ta relacja – zdaniem Łysiaka – jest kluczowa. Pokazuje, że Henryka Pobożnego można uznać za męczennika za wiarę. W postaci księcia jest dużo pięknych cech, które pozwalają zobaczyć w nim sylwetkę głęboko chrystologiczną. W wymiarze faktów i symboliki. Do cna wierny chrześcijańskim wartościom, świadomy ofiary i konieczności poświęcenia się. Bił się o przetrwanie całego chrześcijańskiego świata. Przed śmiercią, jak Chrystus, został ugodzony włócznią w bok. A jego zwłok poszukiwały na polu bitwy dwie kobiety: matka – święta Jadwiga i żona – księżna Anna. Henryk Pobożny i jego małżonka już za życia cieszyli się wielkim szacunkiem i podziwem ludu. Jemu nadano przydomek „Pobożny”, gdyż wiódł życie pobożne. Ona była aniołem dobroczynności, nigdy nie zapominając o losie najbiedniejszych, chorych i słabych. Każdy dzień z życia tych małżonków był dniem modlitwy, a często pokuty i umartwień.
Drugi wykład, pt. „Wokół obchodów bitwy pod Legnicą”, wygłosiła dr hab. Kazimiera Jaworska (PWSZ Legnica, PWT Wrocław). Przypomniała ona w szczególności obchody rocznicy bitwy z Tatarami w latach 1945-2011, które odbywały się w Legnicy i Legnickim Polu. Przełomowym był rok 1959, w którym Tadeusz Gumiński, założyciel i prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Legnicy, opublikował w „Wiadomościach Legnickich” artykuł poświęcony problematyce bitwy z 1241 r., a profesor Stanisław Kolbuszewski wygłosił w Legnicy wykład prezentujący motywy tej bitwy w twórczości Stanisława Wyspiańskiego. W 1961 r., z okazji 720 rocznicy bitwy, odbyła się konferencja naukowa. Jeden z referatów wygłosił wówczas profesor Karol Maleczyński z Uniwersytetu Wrocławskiego, a chór I Liceum Ogólnokształcącego w Legnicy po raz pierwszy publicznie zaśpiewał hymn Gaude Mater Polonia. Znanej pisarce Zofii Kossak-Szczuckiej (autorce powieści „Legnickie Pole”) przyznano wtedy tytuł członka honorowego TPN w Legnicy za popularyzowanie legnickiej historii w literaturze. W tym samym roku, w dawnym kościele świętej Trójcy i NMP w Legnickim Polu, rozpoczęło działalność Muzeum Bitwy Legnickiej, w którym pięć lat później – w 725. rocznicę bitwy – wykład przybliżający jej problematykę wygłosił profesor Gerard Labuda z Uniwersytetu Adam Mickiewicza w Poznaniu. Od 1983 r. rocznica bitwy została wpisana do kalendarza świąt lokalnych. W 1984 r. Zespołowi Szkół Hutniczych w Legnicy nadano imię Henryka Pobożnego, a dwa lata później Okręgowe Muzeum Miedzi w Legnicy przygotowało wystawę o znamiennym tytule Gorze szą nam stało. Późniejsze obchody rocznicy są już lepiej znane. Szczególnie uroczyście obchodzono je w latach 1991 (w Muzeum Miedzi odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa, z której materiały zostały opublikowane przez Uniwersytet Wrocławski) i 2001 (odsłonięto na pl. Orląt Lwowskich w Legnicy – z udziałem m.in. prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego i nuncjusza apostolskiego abp. Józefa Kowalczyka – monumentalny pomnik w formie obelisku dla upamiętnienia jubileuszu 2000 lat chrześcijaństwa i 760. rocznicy bitwy pod Legnicą).
Trzecie wystąpienie poświęcone było książce „Śladami Henryka Pobożnego i księżnej Anny”, wydanej w serii Biblioteka Diecezji Legnickiej. Wygłosił je Stanisław Andrzej Potycz, redaktor książki. Książka stanowi w zasadzie podsumowanie działalności Duszpasterstwa Ludzi Pracy ’90 w zakresie doprowadzenia do beatyfikacji Henryka Pobożnego i jego małżonki księżnej Anny. Rozpoczyna ją słowo wstępne Biskupa Legnickiego Stefana Cichego, w którym napisał m.in., że Henryk Pobożny i księżna Anna są to: „wciąż żywe postacie, które wniosły głęboko chrześcijański rys swej działalności w historię regionu, kraju i całego kontynentu. Ich dokonania i postawy, podziwiają kolejne pokolenia…”. W książce zostały zamieszczone wykłady wygłoszone podczas spotkań organizowanych przez Duszpasterstwo (ks. Stanisław Araszczuk, ks. Władysław Bochnak, Tomasz Łysiak, ks. Mariusz Majewski, Adam Maksymowicz, Andrzej Niedzielenko, o. Franciszek Rosiński ofm, Anna Sutowicz, Wacław Szetelnicki i Przemysław Wiszewski), relacje prasowe je opisujące, wypowiedzi osób, wspólnot i instytucji popierających wniosek o rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego książęcej pary (Marek Jurek, Franciszek Antoni Marek, Romuald Szeremietiew, Jan Żaryn, ks. Helmut Juros, bp Stefan Regmunt, Prowincja św. Jadwigi Zakonu Braci Mniejszych, parlamentarzyści i inni), dokumenty przedstawiające dotychczasową formalną historię wniosku (tekst wniosku, dekret biskupa legnickiego powołujący Zespół Historyczny, stanowisko tego Zespołu i list biskupa legnickiego napisany po przedstawieniu mu tego stanowiska). W książce znajdują się także zebrane przez jej redaktora materiały przedstawiające mało znane świadectwa o Henryku Pobożnym, inicjatywy świadczące w szczególności o współczesnej pamięci o nim i jego małżonce, w tym podejmowane przez młodzież, a także wykaz wybranych publikacji na temat wniosku, które ukazały się w prasie, radiu i telewizji oraz na portalach internetowych w latach 2010-2013.
W końcowej części sesji przedstawione zostały dwa utwory muzyczne z musicalu pt. „1241. Bitwa pod Legnicą”, przygotowanego i wystawionego na przełomie sierpnia i września 2013 r. przez legnicką młodzież. Ten przerywnik muzyczny spotkał się z uznaniem zebranych.
Podsumowania sesji dokonał dr Wacław Szetelnicki (PWSZ Legnica, PWT Wrocław).
Jako ostatni głos zabrał ks. bp dr Stefan Cichy. Zapewnił on, że wystąpi do Konferencji Episkopatu Polski o nihil obstat na rozpoczęcie procedury wyniesienia do chwały ołtarzy księcia Henryka Pobożnego, jako męczennika za wiarę. Ksiądz Biskup chciałby, aby Konferencja rozpoznała jego wniosek w tej sprawie w 2014 r., na marcowym posiedzeniu. Dziękując zaś za prezentowaną książkę zauważył, że będzie mu ona pomocna w przygotowaniu wniosku o nihil obstat. Kończąc swoje wystąpienie Biskup Legnicki powiedział: „Módlcie się w tej sprawie, aby decyzja Konferencji Episkopatu Polski była pozytywna”. Następnie udzielił wszystkim zebranym Bożego błogosławieństwa.
■ Adam Maksymowicz – tekst napisany dla czasopisma PERSPECTIVA – Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne
