Prymas w Stoczku, czyli Polskie Betlejem
W „Zapiskach więziennych” Prymasa Wyszyńskiego pod datą 1 stycznia 1954 r. czytamy: „Dziś doznaliśmy osobliwego nawiedzenia. Na samym skraju ogrodu, pod lipami, dotarły do nas jakieś głosy muzyki i śpiewu. (…) Powoli rozróżniamy melodię kolędy: Pójdźmy wszyscy do stajenki. Śpiewa lud, towarzyszą organy. Przy bardzo pilnym nadsłuchiwaniu docierają do nas jedynie zrozumiałe słowa: Coś się narodził tej nocy, byś nas wyrwał z czarta mocy”.
A oto relacja, którą znajdujemy pod tą samą datą w doniesieniu TW „Krystyna” - jednego ze źródeł informacji Służby Bezpieczeństwa w „Obiekcie 123” (taki kryptonim SB nadało klasztorowi w Stoczku, gdzie przetrzymywano Prymasa):
„Ksiądz Prymas z kapelanem poszli do ogrodu. W czasie przechadzki trochę poczyniono obserwacji tropów na śniegu i w pewnym momencie doleciał głos harmonii czy małych organów i śpiewu ludzi kolędy. Zaczęto nadsłuchiwać. Były to głosy z kościoła.
Ksiądz Prymas powiedział: Widocznie tu jest akustyczne miejsce i z wiatrem niesie. Co oni śpiewają za kolędę, ale nie bardzo ładnie?
Kapelan: Zdaje się, że to jest Pójdźmy wszyscy do stajenki, bo słychać: coś się narodził tej nocy, abyś nas wyrwał z czarta mocy….
Ksiądz Prymas: Tak, ma ksiądz rację”.
W tym roku mija sześćdziesiąt lat od uwięzienia Prymasa Tysiąclecia przez władze komunistyczne. Pierwszy rok (po krótkim początkowym pobycie w Rywałdzie) kard. Wyszyński spędził nieopodal Lidzbarka Warmińskiego i o tym właśnie okresie opowiada książka pt. „Prymas w Stoczku. Polskie Betlejem”. Czas ten był niewątpliwie najtrudniejszy z trzech lat odosobnienia, a jednocześnie niezwykle owocny duchowo dla Dostojnego Więźnia. Właśnie dlatego powieść nosi podtytuł „Polskie Betlejem”.
Tak jak Betlejem przyjęło Jezusa, Maryję i Józefa, tak Stoczek przyjął Maryjnego Prymasa. Tak jak z woli władz okupacyjnych Święta Rodzina udała się na spis ludności, tak i Prymas z woli władz, co tu dużo mówić: okupacyjnych, udał się do Stoczka. Jezus przyszedł na świat w skrajnym ubóstwie – Prymas żył w Stoczku w opłakanych warunkach.
Tu właśnie 8 grudnia 1953 r. złożył akt oddania się w niewolę Maryi. Człowiek, którego bezprawnie uwięziono, z własnej woli uczynił się Bożym niewolnikiem. To zaś stało się gwarancją jego wewnętrznej wolności. Można zaryzykować stwierdzenie, że w Stoczku narodziło się coś, co w pełni objawiło się dużo później. Po trzynastu latach, w roku tysiąclecia chrztu, Prymas doprowadził do Milenijnego Aktu Oddania Polski w niewolę Maryi za wolność Kościoła. Po kolejnych dwunastu latach Polak został wybrany na Papieża, a wkrótce potem powstała „Solidarność”. Dziś wiemy, że był to początek końca systemu ateistycznego zniewolenia w Polsce oraz w całym bloku państw komunistycznych.
Prymas przez całe życie pragnął, aby Polacy byli wolni - nie tylko zewnętrznie, ale przede wszystkim wewnętrznie. Dlatego o tę wolność walczył także w więzieniu i była to walka zakończona zwycięstwem. Jakimś szczególnym tego dowodem są archiwa UB, które stały się cennym źródłem przy tworzeniu „Prymasa w Stoczku”. Miały się one stać materiałem obciążającym, a dziś można nazwać je „błogosławioną winą” – świadectwem wielkości i zarazem zwyczajności człowieka, który o swoich prześladowcach powiedział: „nie zmuszą mnie, bym ich znienawidził”. Śledząc jego dzieje, dochodzimy do wniosku, że słowa kolędy: „Coś się narodził tej nocy, byś nas wyrwał z czarta mocy” dotyczą nie tylko dość odległej już historii, ale stają się drogowskazem na dzisiejsze – inne, lecz również niełatwe czasy.
■ Paweł Zuchniewicz, Niedziela nr 34 z 25.08.2013 r. (o sprawach poruszonych w powyższym tekście P. Zuchniewicz mówił podczas wykładu wygłoszonego w DLP ’90).
