Duszpasterstwo Ludzi Pracy '90

Przedmurze chrześcijaństwa – Mongołowie, Turcy i inni ante portas…

   Nim się otworzył rozdział zmagań z Krzyżakami, pojawiło się na ziemiach polskich zagrożenie ze strony największego awanturnika wschodniego – Mongołów. Parcie tatarskie zmiotło rubieże przedmurza chrześcijańskiego w postaci Rusi i otworzyło mu granice Polski i... Węgier.
   Data 9 kwietnia A.D. 1241 i pole klęski pod Legnicą stanowiły jeden z bardzo tragicznych symboli w polskich dziejach. Była to jednakże dopiero zapowiedź zmagań, jakie przez kolejne niemal pięć stuleci przyszło toczyć z nowym zagrożeniem południowo-wschodnim. Przeciwnik wszystkich krzyżowców – skoro nie chcieli rycerze polscy wyjść mu naprzeciw w wyprawach krzyżowych – zbliżył się do naszych granic i około dwieście razy podejmował większe i mniejsze wyprawy łupieżcze na ziemie polskie.
   Sukcesy rycerstwa małopolskiego na polach pod Turskiem Wielkim i Chmielnikiem oraz w szeregu bojów pomniejszych, choć nadszarpnęły siły mongolskie, to nie przeszkodziły im w splądrowaniu Krakowa. Wydana przez księcia śląskiego Henryka Pobożnego pod Legnicą
bitwa stała się militarną porażką sił chrześcijańskich, ale ograniczyła strategiczne zakusy tatarskie. Wprawdzie ziemie polskie były wtórnym celem wypraw tatarskich, bo główne uderzenia szły na Węgry, to jednak spustoszenia nie tylko ziem małopolskich i śląskich, ale także wielkopolskich i mazowieckich, wymusiły wspólne myślenie o obronie. Książę Henryk wyrastał na odnowiciela całości dziedzictwa pierwszych Piastów, gdyż pod jego wodzą skupiło się rycerstwo śląskie i innych dzielnic oraz około dwutysięczne posiłki zakonne joannitów, templariuszy i... Krzyżaków. Wśród rycerstwa obcego najliczniejsi byli Francuzi i Niemcy.
   Śmierć na legnickim polu Piastowicza wielkich nadziei – księcia Henryka Pobożnego, syna innego ważnego Henryka, Henryka Brodatego – odsunęła na ponad dwa pokolenia odbudowanie państwowości polskiej, ale była to cena, jaką chrześcijańskiej Polsce wystawiono za świadectwo „bierzmowania”, czyli chrześcijańskiej pełnoletniości. Papież Innocenty IV wezwał świat chrześcijański do obrony przed pogańskim zalewem, a wśród zagrożonych wymienił narody Polski, Rusi i Węgier. Jednakże już kolejny najazd tatarski na Małopolskę z AD. 1259-1260 okazał się jeszcze bardziej tragiczny w skutkach i wykazał konieczność liczenia przede wszystkim na własne siły, podówczas – niestety – bardzo podzielone politycznie. Z powodu skarg arcybiskupa gnieźnieńskiego i innych biskupów polskich ponaglany przez papieża Aleksandra IV zakon krzyżacki do wsparcia Polaków w obronie chrześcijaństwa przed Mongołami nie tylko pozostał głuchy na wezwania Rzymu, ale wręcz przeszkadzał Polakom. Kilka lat później czeski Przemysł Ottokar podobnie zachował się wobec wezwania papieża Urbana IV, by wsparł Polskę w obronie przed schizmatycką Rusią, Tatarami i pogańskimi Litwinami.

   Zagrożenie ze Wschodu z pewnością ożywiło ideę misyjną wobec jeszcze bardziej zagrożonych mongolską bliskością ościennych państw – i ludów – szczególnie schrystianizowanej duchem wschodnim Rusi Daniela, a także kształtującej się państwowości Litwy Mendoga oraz wciąż zamkniętych w pogańskim dziedzictwie wspólnot bałtyckich. Wizja ta, wsparta przez sąsiednie kraje chrześcijańskiej Europy, w stosunku do Rusi miała być realizowana na drodze unii z Rzymem, zaś w przypadku Litwy i ludów nad Bałtykiem – poprzez pokojową chrystianizację i polityczne zbliżenie. Polsce w tej wizji misyjnej przypadła rola pierwszorzędna. Ruś, choć z początku wprawdzie chętna, to jednak po wieloletnich rokowaniach nie zdecydowała się wkroczyć na trwałe na szlak „łaciński” i ostatecznie zerwała unię z Rzymem. Za to nadzieje ochrzczenia Litwy przybrały niezwykle owocne formy.

   Zanim to jednak przybrało taki kształt, zanikające wpływy polskie na Rusi halicko-włodzimierskiej z czasem zastąpiła dominacja pogańskiej Litwy i w efekcie do czasów Kazimierza Wielkiego ze wchodu wciąż zagrażali Polsce Tatarzy, Litwini i Rusini. Ale ten niepospolity monarcha politykę wschodnią państwa potrafił umiejętnie powiązać z katolickim duchem misyjnym i, nie mając szans na unię kościelną, podjął starania o ugruntowanie obok prawosławia autonomicznej struktury kościelnej Ormian jako organizacji kościelnej obrządku łacińskiego. Planował – co zaprezentował papieżowi Klemensowi V – powołanie na ziemiach ruskich siedem biskupstw z osobną metropolią. Powstały wtedy łacińskie diecezje w Przemyślu, Włodzimierzu, Chełmie i Lwowie oraz czasowo w Haliczu.

   Plany polskie wobec pogańskiego wielkiego księstwa litewskiego konkurowały i jednocześnie współbrzmiały z ambicjami królestwa węgierskiego. Elastyczna i wielokierunkowa polityka Kazimierza III Wielkiego zaowocowała AD. 1364 głośnym w Europie – i porównywalnym ze zjazdem gnieźnieńskim z AD. 1000 – kongresem krakowskim, który przygotował akcję wschodnią króla polskiego. Zjazd w Krakowie miał służyć uzgodnieniu wspólnego działania władców chrześcijańskich krucjacie przeciw Turkom, a nawet nowej próbie odzyskania Ziemi Świętej, Król Kazimierz III Wielki przedłożył papieżowi Urbanowi V suplikę o zwolnienie Korony z dawnych zobowiązań traktatowych niekorzystnych dla Polski i polskiego Kościoła, a szczególnie wymuszonej okolicznościami rezygnacji ze Śląska i Pomorza. Wprawdzie i prośba do papieża, i kongres krakowski nie wyszły poza ideowe nadzieje, ale Polska wychodziła z tych inicjatyw z ugruntowanym przewodnictwem w sprawach wschodnich.

   Niedługo nadciągnęły kłębiące się nowe niebezpieczeństwa od południowego wschodu, wschodu i północy.
   Władysław Jagiellończyk, AD. 1444 obdarzony przydomkiem Warneńczyka od miejsca swej tragicznej acz rycerskiej śmierci – przez Długosza wyniesiony wysoko, że żaden wiek nie widział, ani podobno nie ujrzy większego obrońcy wiary chrześcijańskiej – broniąc Węgier, rzeczywistego bastionu chrześcijaństwa, przybliżył ku granicom Rzeczypospolitej bisurmańskie zagrożenie.
   AD. 1475 krymski port Kaffa, polska kolonia na północnym wybrzeżu Morza Czarnego, został zajęty przez Turków. Dodatkową ceną tej porażki było podporządkowanie chanatu tatarskiego Girejów na ponad trzy stulecia zwierzchnictwu tureckiemu. Wyprawy tatarskie na ziemie Rzeczypospolitej nie były odtąd li tylko łupieżczymi ekspedycjami, ale także narzędziem polityki tureckiej. Jednocześnie państwa Jagiellonów straciły kontrolę nad ujściami Dniepru i Dniestru oraz terytoriami między dolnymi biegami obu rzek.

   Krucjata antyturecka AD. 1497 zamiast oswobodzić Kaffę, Białogród i Kilię stała się przypadkową wojną z władcą mołdawskim Stefanem. Po bukowińskiej klęsce króla Jana Olbrachta wyruszyły pierwsze wyprawy tureckie na ziemie Jagiellonów, którym starano się zaradzić, układem w Budzie AD. 1500. Jagiellonowie czterech państw zawarli sojusz z Ludwikiem XII Walezjuszem, królem Francji, oraz bezpośrednio zagrożoną przez Turków Wenecją. Liczono przy tym, że cesarz zechce wesprzeć ostrze antytureckie układu Budzińskiego, podobnie jak zawsze budujący ligę w obronie chrześcijaństwa papieże (tym razem wsparcia udzielił Aleksander VI).

   Victoria wiedeńska Jana III Sobieskiego poprzedzona została odsieczą w czasie wojny trzydziestoletniej AD. 1619, gdy ochotnicy kozaccy i lisowczycy zostali wysłani na pomoc cesarzowi Ferdynandowi II, obleganemu w Wiedniu przez księcia siedmiogrodzkiego Gabriela Bethlena, który stał na czele protestantów węgierskich. Polska pomoc zmusiła Bethlena do odejścia spod Wiednia. Siedmiogród miał wówczas wsparcie tureckie i niechcianym efektem tego zwycięstwa była przygotowywana przez Osmana II z Mołdawii wyprawa turecko-tatarska na Kraków, by podeptać ziemie Zygmunta III i wiarę chrześcijańską wykorzenić. Przeciwko tej armii wyruszył hetman Stanisław Zółkiewski na czele ledwie kilku tysięcy swych żołnierzy. Wielokrotnie silniejszy nieprzyjaciel otoczył wojska Zółkiewskiego broniące się i karnie w taborze cofające się ku granicom Rzeczypospolitej. Gdyby nie niespodziewana panika, zapewne dałoby się uniknąć tragedii. Ta jednak nastąpiła i spowodowała klęskę. Hetman Zółkiewski nie chciał uciekać i padł w walce. Jego ofiara z AD. 1620 uratowała jednak Rzeczypospolitą, która osamotniona w walce z nawałą turecką pod wodzą samego sułtana zebrała siły, by stawić jej czoło pod Chocimiem w roku następnym. U boku Rzeczypospolitej stanęła też wielotysięczna armia Kozaków atamana Piotra Konaszewicza Sahajdacznego. Mimo że w trakcie walk zmarł zasłużony hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz i zastąpił go Stanisław Lubomirski, siły Rzeczypospolitej triumfowały, a sułtan przystał na pokój.

   Wkrótce trzeba było kolejny raz stawić czoło całej potędze otomańskiej, bowiem osamotniona Rzeczypospolita musiała na siebie wziąć cały ciężar zmagań wojennych. Na szczęście pojawił się ze swoją szczęśliwą gwiazdą wodza – wówczas hetman polny koronny – Jan Sobieski, który AD. 1667 błyskotliwie pokonał Turków i Tatarów pod Podhajcami. Potem przyszedł jednak haniebny traktat buczacki AD. 1672, nie obciążający wszak Sobieskiego, ale otwierający Rzeczypospolitą apetytom tureckim i mocno jej suwerenności zagrażający. Wielki hetman koronny Sobieski przekreślił upokorzenie państwa w drugiej bitwie pod Chocimiem AD. 1674, co wyniosło go w czasie elekcji do korony i zdobyło przychylność papieża, który za pomyślność Sobieskiego odbywał specjalne modły w rzymskich kościołach u polskich świętych.
   Jako król Jan III mógł podjąć wyzwanie paru wieków Europy i uczestniczyć w zbiorowej, mocarstwowej, ogólnochrześcijańskiej lidze antytureckiej z Austrią, bardzo bierną Francją, Portugalią, a z czasem i Wenecją. Potrafił zaskarbić sobie poparcie szlachty dla idei wojny obronnej, dla dobra własnego kraju i dla obrony chrześcijaństwa. Papież Innocenty XI życzliwy nadzwyczaj inicjatywie króla polskiego, w nim widział wodza wszystkich wojsk krucjaty antytureckiej. Nie wiedziano wówczas jeszcze, Wiedeń czy Kraków będzie celem ataku Turków. Ci ostatni podeszli pod Wiedeń, dokąd – nie umniejszając roli dyplomacji papieskiej – podążyła trzydziestotysięczna armia koronna (bo Litwini nie zdążyli z posiłkami) i wraz z większymi siłami cesarskimi okryła Jana III „nieśmiertelną sławą”. Dobrym duchem zwycięskich wojsk był włoski kapucyn, o. Marco d'Aviano, później wyniesiony na ołtarze; król polski przed bitwą wiedeńską posługiwał mu do mszy i z jego rąk otrzymał komunię. Jan III zwycięstwo wiedeńskie przypisywał Bogu, list do papieża zaczął od znamiennych słów: venimus, vidimus, et Deus vicit... („przybyliśmy, widzieliśmy, i Bóg zwyciężył”) i przesłał zdobyty sztandar uznany za „sztandar proroka”, podobnie jak kolejny sztandar przejęty w drugiej wielkiej bitwie pod Parkanami. Wcześniej zawiadamiał Innocentego XI, iż wyrusza do walki pro gloria Crucis, pro conservatione Orbis Cbristani („dla chwały Chrystusa, dla zachowania świata chrześcijańskiego”). Papież dzień wiktorii nad Dunajem – 12 września – uczynił świętem Imienia Maryi, której czcicielem był Sobieski.

   Późniejsze lata to polityczne osamotnienie Rzeczypospolitej i doznane porażki, z największą w lasach bukowińskich AD. 1691. W trzy lata po śmierci „tęgiego” króla, na mocy traktatu karłowickiego AD. 1699, Rzeczpospolita odzyskała twierdzę Kamieniec z Podolem i był to efekt zwycięstw Sobieskiego w pierwszym okresie jego służby Rzeczypospolitej oraz konsekwentnych zabiegów dyplomatycznych i politycznych w ostatnim okresie rządzenia państwem. Doczekał niemal końca zagrożenia tureckiego i tatarskiego wobec Rzeczypospolitej i Europy; był to skutek wiktorii wiedeńskiej AD. 1683 oraz – mimo przeciwności losu i pomówień, że tkwił „w jarzmie” – obecności późniejszej w Lidze Świętej. Zagrożenie ze strony Turcji, jako „sprawa wschodnia” dla całej Europy, w XVIII stuleciu przestało być istotniejszym elementem religijnych sprzeczności i skończył się czas solidarności chrześcijańskiej wobec islamu. Pojawiła się natomiast solidarność państw protestanckich – na czele z Prusami – i prawosławnej Rosji przeciwko katolickiej Rzeczypospolitej.
   Dla nas chwalebne odejście wielkiego króla zamyka razem z nim perspektywę czasu Rzeczypospolitej mocarstwowej. Masa nieszczęść, zagrożeń i kataklizmów, jakie spadły na Rzeczypospolitą, pozwoliły jej przetrwać li tylko dzięki opiece Tej, której zawierzył swój kraj ostatni z Wazów.
   A.D. 1621 pojawiła się na północy inna koalicja antykatolicka i antypolska, złożona ze Szwecji, Brandenburgii, Prus wschodnich i... Moskwy. Współdziałanie protestancko-prawosławne stanie się stałym elementem przeciw katolickiej Polsce do czasów rozbiorowych. W tym czasie także pojawi się zbliżenie moskiewsko-tureckie.
   Wobec ważniejszych celów wojny trzydziestoletniej walki z Rzeczypospolitą nie były na razie rzeczą najpilniejszą i po paru latach – z niejednym sukcesem polskim – zakończył je rozejm w Altmarku. Gustaw Adolf, król Szwecji, nie zamierzał zrezygnować z opanowania wybrzeży Bałtyku i uczynienia zeń morza wewnętrznego.

   Bardzo dbano wówczas w Rzeczypospolitej, by nie naruszyć wolności, a jednocześnie usprawnić system rządzenia, tak by nie naruszał principiów ustrojowych. W konfliktach wewnętrznych ten umiar też był obecny, bo chociaż osłabiały one państwo, to jednak – jak po Guzowie A.D. 1607 kończącym rokosz Zebrzydowskiego – zwycięski król Zygmunt III poprzestał na ukorzeniu się pokonanego buntownika. Zebrany synod Kościoła polskiego wezwał obie skonfliktowane strony do chrześcijańskiego pojednania.

   Rzeczypospolita, niezmienna w swych ustrojowych podstawach i przywiązaniu do katolicyzmu, zdawała się być odporna na zakusy protestanckich, prawosławnych czy muzułmańskich sąsiadów, zaś w jej granicach panował religijny pokój. Można było żyć nadzieją, że dokonane reformy systemu wewnętrznego, utrwalające jej siły witalne, nadal stanowić będą element mocarstwowy w Europie i do jej kulturowego krwiobiegu wnosić będą nadal atrakcyjne elementy własnego bogactwa duchowego i materialnego. Tymczasem był to powolny zmierzch już nie tylko „złotego wieku”, ale i „wieku srebrnego”. Powoli zaczęły się piętrzyć nieszczęścia – owe calamitates – swawolnych pokoleń sarmackich utracjuszy.
   Podobnie jak w tragicznych sytuacjach wewnętrznych zdołano zachować wstrzemięźliwość, tak też w konfrontacjach zewnętrznych potrafiono się tą cnotą wykazywać. Przykładem może być tu świetne z militarnego punktu widzenia zwycięstwo pod Kłuszynem A.D. 1610, odniesione przez hetmana Stanisława Zółkiewskiego, z chlubnie i politycznie wykorzystanymi konsekwencjami tejże wiktorii w sytuacji łagodnego potraktowania pokonanego wroga, z którym podjęto formę współpracy. Zółkiewski podjął jedną z najbardziej przyszłościowych, śmiałych i obiecujących koncepcji politycznych, by zakończyć konflikt między Rzeczypospolitą a Moskwą. Zwycięstwo kłuszyńskie – niedocenione bardzo przez naszą historiografię, a przez zastrachaną politykę najchętniej by całkiem zapomniane – pozwoliło hetmanowi narzucić bojarom i Cerkwi wizję związku dynastycznego z przeniesieniem polskich ideałów politycznych z duchem wolności na czele. Ponieważ nie żądał cesji terytorialnych, przyjął warunek bojarów, by polski władca w Moskwie przeszedł na prawosławie. Bojarzy i popi otworzyli przed wojskami polskimi bramy Kremla w nadziei, że w Wielkim Księstwie Moskiewskim zapanuje porządek. Tu Zółkiewski zadziwił „ludzkim podejściem” i poszanowaniem uczuć religijnych mieszkańców Moskwy.
   Król Zygmunt III nie przystał – chyba nie z powodu religijnego fanatyzmu – na odejście małoletniego syna Władysława od katolicyzmu, przed czym zresztą i papież przestrzegał, i oczekiwał, że sam zostanie ogłoszony carem bez zmiany wyznania. Doświadczenia wcześniejszych lat nie pozwalały żywić złudzeń; zamiast zbliżenia nastąpiła dalsza polaryzacja wrogości. Odnowiona wojna przyniosła sukcesy w ostatecznym rozrachunku stronie polsko-litewskiej: odzyskanie ziemi smoleńskiej i siewierskiej oraz po latach pokój w Polanowie za cenę zrzeczenia się przez Władysława IV pretensji do tytułu carskiego, zajmowanego od A.D. 1613 przez protoplastę rodu Michała Romanowa. Było to jednakże taktyczne ustępstwo Moskwy, zaś Rzeczpospolita nie miała już tego prestiżu międzynarodowego, sił własnych i determinacji, by ziemie te utrzymać w swoich granicach. Dynastia Romanowych będzie się wkrótce i później mocno… odgryzała.

   Rządzący Anglią tytularny lord-protektor Olivier Cromwell, zaprzysięgły antypapista, niczego bardziej by sobie nie życzył, jak "oderwania królestwa polskiego od imperium papieskiego". Faktycznie czasy króla Jana Kazimierza stawiają Rzeczypospolitą wobec zalewu sił antykatolickich: od północy – Szwecja protestanckiego „wojennika” Karola Gustawa, siostrzeńca Gustawa Adolfa, wspierana do czasu przez Danię i elektora brandenburskiego (wyrwanego z sojuszu za cenę niezależności Prus książęcych); od wschodu – prawosławna Moskwa dysząca żądzą odwetu i dewastująca Wilno; zaś od południa – muzułmańskie imperium tureckie wraz z Tatarami oraz ambitny „poturczony” protestant Jerzy Rakoczy, książę Siedmiogrodu. I jedyna życzliwa – o dziwo – katolicka Austria Habsburgów.

   Obrona przed Szwedami Jasnej Góry A.D. 1655, fortecy bez większego znaczenia strategicznego i bez zasobniejszego skarbca, stała się bezprecedensowym przełomem w dziele odrodzenia świadomości narodowej. Zaś przeor o. Augustyn Kordecki urósł do roli duchowego przywódcy. Legenda tej obrony stała się manifestem walki z „potopem” innowierczej potęgi. Król Jan Kazimierz, władca głębokiej wiary, 1 kwietnia AD. 1656 przed wizerunkiem Matki Bożej Lwowskiej złożył podwójny ślub, obierając Ją Patronką i Królową Korony, co w imieniu senatorów i szlachty powtórzył podkanclerzy koronny biskup krakowski Andrzej Trzebicki, a po wygnaniu Szwedów – i Siedmiogrodzian, i Moskali – wyjedna w Rzymie stosowne święto, zaś włościan każe od wszelkich obciążeń i niesprawiedliwości ucisku uwolnić. Dopiero jednak papież Pius XI, inny „papież polski”, ustanowi święto Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej i połączy z narodowym dniem 3 maja, rocznicą konstytucji AD. 1791. Pokój ze Szwedami w Oliwie AD. 1660 nie przyniósł był Rzeczypospolitej pokoju i lud, którego rola w okresie „potopu” stała się ważna, a katolickość nie kwestionowana bardziej niż szlachty, nie doczekał się spełnienia obietnicy sprawiedliwości społecznej. Czy wrażliwość została osłabiona?! Skoro na synodzie AD. 1643 duchowieństwo dokładało starań, by dbać o poddanych w swoich dobrach, zaś wcześniej AD. 1628 na synodzie nakazywało upominanie szlachty za nadużycia wobec chłopów, to potem już nie dostrzegano sprawy...

   Walka z inwazją mongolską pod Legnicą AD. 1241 – i późniejsze starcia z potęgą Wschodu – przeszła do polskich dziejów jako podjęcie się roli przedmurza chrześcijańskiego; roli potwierdzonej potem AD. 1683 wiedeńską odsieczą cesarzowi przeciwko muzułmańskim Turkom oraz AD. 1920 bataliami nad Wisłą i Niemnem z bolszewicką bezbożną Rosją. Było to zapłatą Zachodowi – i to z nawiązką – za otrzymane wiano w postaci łacińskiego chrztu. Niestety mało, jeśli w ogóle, docenioną przez społeczność Europy, która integralność swojej kultury i swobody obywatelskie wielokrotnie zawdzięczała waleczności Polaków. Także apele ze strony Stolicy Apostolskiej o solidarność europejską i światową w dobie kolejnych zagrożeń – mongolskiego, tureckiego i bolszewickiego – nie zyskiwały realnego oddźwięku i przychodziło nam samym mierzyć się z całą potęgą wroga. Tę polską misję dziejową rozumiał i wspierał Kościół polski, w pełni świadom ciążącej na nas odpowiedzialności.
   Klęska pod Cecorą wydobyła ideał rycerza-chrześcijanina, stawiany obok księcia .Henryka Pobożnego, rycerza Zawiszy Czarnego z Grabowa i króla Władysława Warneńczyka, a później księcia Józefa Poniatowskiego i szeregu innych rycerzy-żołnierzy po rotmistrza Witolda Pileckiego. Ideał romantyczny i najbardziej tragiczny, oddający tragizm losów Polski i Polaków. Ideał różny od brawury... bo oparty na etosie chrześcijańskim.

   Inicjując obchody milenijne – 3 stycznia AD. 1966 – w kolebce katolicyzmu polskiego w Gnieźnie, prymas Stefan Wyszyński sięgnął do najpiękniejszej tradycji chrześcijańskiej Polski: Będziemy nadal ilekroć trzeba i gdzie będzie trzeba zaświadczać o naszej obecności w świecie chrześcijańskim i katolickim, jako przedmurze chrześcijaństwa. W liście episkopatu z tego okresu odnajdujemy przeświadczenie, że Bóg powierzył chrześcijańskiej Polsce, jako najdalej na wschód wysuniętej córze Kościoła, bardzo szczególną misję dziejową, spełnianą w zmaganiach z najazdami: mongolskimi, a następnie tureckimi, co poświadczają pola walk – Legnica, Warna, Chocim, wreszcie Wiedeń, gdzie król Jan III Sobieski zasłonił Kościół i Europę przed zalewem muzułmanów. Nie mogli biskupi napisać wprost o walce z „czerwoną zarazą” i wymieniać AD. 1920 z jego bataliami nadwiślaną i niemeńską. Śladów tego odniesienia możemy doszukać się jedynie w zwrotach: Wiele wylało się krwi polskiej dla obrony ojczyzny, chrześcijaństwa w zachodnich krajach Europy, a zarazem Kościoła Chrystusowego. Stąd też wywodzi się nazwa przedmurza chrześcijaństwa, nadana Polsce przez Stolicę Apostolską po zwycięstwie wiedeńskim. Niewdzięczność Europy wywoływała nierzadko pełną nieufności gorycz i pytania, czy warto jej bronić wbrew niej samej. Wyraził to w czasie stanu wojennego klasyk i moralista Jarosław Marek Rymkiewicz, który potwierdza, iż jedyną racją istnienia Polski na mapie Europy jest powołanie, aby była przedmurzem Prawdy, Dobra, Piękna. Pojmij to wreszcie, głupia Europo. Gdyby nie my, Diabeł już dawno posiadłby cię i zapłodnił. I rodziłabyś, rozpustna dziwko, diabelskie bękarciny. I tylko my, obrzydliwa rozpustnico, możemy (...) Cię osłonić przed ciosami diabelskiego miecza. I osłaniamy Cię, bo te ciosy bierzemy na siebie. Czy unijna "rozpustna dziwka" poza interesowną komercją potrafi być po ludzku wdzięczna?!

   Za Agatonem Gillerem, insurgentem styczniowym i zesłańcem syberyjskim, możemy dziś głosić, iż mamy podwójną misję wynikającą z dziedzictwa przedmurza chrześcijańskiego świata. Pierwotna oznacza niezłomną obronę polskości i katolicyzmu, jako najważniejszych zworników naszej świadomości. Wtóra dotyczy misji Narodu polskiego jako forpoczty europejskiej cywilizacji. Ale tym bardziej jawi się pytanie o sympatię do narodu, który ocalił cywilizację i chrześcijaństwo niegdyś od Tatarów pod Legnicą, w ostatku od Osmanów pod Chocimiem i Wiedniem, który tyle lat zasłaniał ją przed dziczą moskiewską.

■ Wiesław Jan Wysocki – fragment książki (część V) „Polonia Christiana – szkice z dziejów Polski chrześcijańskiej”, Warszawa 2014
Dodać warto, że w innych częściach ww. książki jej autor nazywa Henryka Pobożnego obrońcą kraju i Europy przed Tatarami (s. 37) i zalicza go do grona ofiarnych obrońców chrześcijaństwa (s. 79).

(c) 2006-2024 https://www.dlp90.pl