Obchody bitwy pod Legnicą 1241
W powojennym odczytywaniu oraz popularyzacji przeszłości Legnicy, w tym historii i znaczenia bitwy z Tatarami, wiodąca rola bezsprzecznie przypada Tadeuszowi Gumińskiemu. Czynił to od końca lat 50. ub. wieku oprowadzając jako przewodnik PTTK wycieczki po regionie, publikując artykuły o tej tematyce w „Wiadomościach Legnickich” (WL), preferując ją w programie działalności założonego w 1959 Towarzystwa Przyjaciół Nauk (wykłady, sesje, wystawy) i na łamach „Szkiców Legnickich” (SL). Wreszcie zabiegając o adaptację na cele muzealne opuszczonego kościółka pw. Św. Trójcy w Legnickim Polu, a później już jako kier. Muzeum Regionalnego w Legnicy przygotowując kolejne ekspozycje.
Dla udokumentowania przytoczonych stwierdzeń warto przypomnieć, że niejako w "przeddzień" rocznicy bitwy legnickiej w marcu 1959 r. ukazał się w dodatku kulturalno-naukowym WL pierwszy artykuł T. Gumińskiego przybliżający to historyczne wydarzenie, zaś 9.04.1959 Legnica gościła zaproszonego z jego inicjatywy prof. dr S. Kolbuszewskiego z UWr z wykładem o motywie bitwy legnickiej w twórczości S. Wyspiańskiego. To T. Gumiński, gdy dowie się, że we wrześniu 1959, na wystawie prac K. Sichulskiego w Jeleniej Górze jest eksponowany batalistyczny obraz malarza poświęcony bitwie pod Legnicą, od razu rozpocznie starania o wystawienie dzieła w naszym mieście, a później o jego zakupienie (zob. obraz K. Sichulskiego).
Pierwsze skromne obchody rocznicy bitwy z Tatarami zorganizowało TPN 9.04.1960. Złożyła się na nie prelekcja mgr Świerzawskiego z Uniwersytetu Łódzkiego i występ chóru "Carmen" z I LO pod dyr. Franciszka Pałki. Kolejne, w r. 1961, w związku z przypadającą 720 rocznicą bitwy, miały już bardzo uroczysty charakter. Referaty wygłosili mediewiści z UWr, zaś chór I LO pod dyr. F. Pałki wykonał po raz pierwszy na forum publicznym w Legnicy hymn Gaude Mater Polonia. Wtedy też decyzją Zarządu TPN tytuł członka honorowego TPN przyznano autorce Legnickiego pola Zofii Kossak-Szczuckiej (zob. członkowie honorowi TPN). Ukazał się też okolicznościowy dodatek do WL poświęcony wydarzeniom 1241 r. oraz w salach MDK otwarto pierwszą po r. 1945 w Legnicy wystawę historyczną, według scenariusza T. Gumińskiego, poświęconą rocznicowej tematyce. Zaprezentowano na niej ikonografię bitwy z Tatarami, jej odbicie w polskiej literaturze pięknej, a z dzieł plastycznych wystawiono m. in. panneau A. Michalaka nt. bitwy, wykonane na Wystawę Ziem Odzyskanych w 1948 oraz nabytek TPN – obraz K. Sichulskiego (zob. sesje 1960, 1961). W wydanym w 1962 t. 1 SL znalazły się 2 prace poświęcone tematyce bitwy legnickiej: K. Bartoszewskiego (o jej odbiciu w polskiej literaturze pięknej) i K. Pieradzkiej (o relacji Jana Długosza).
4.04.1961 dzięki staraniom ówczesnych władz powiatowych dokonano uroczystego otwarcia Muzeum Bitwy Legnickiej w Legnickim Polu (MBL), placówki cieszącej się dużym zainteresowaniem, zwłaszcza dzieci i młodzieży. Z czasem w organizowanie imprez rocznicowych włączały się PTTK, ZHP, instytucje oświatowe. W 1971, gdy MBL zostało oddziałem Muzeum Miedzi (MM), główny ciężar kultywowania tradycji Legnickiego Pola spoczął na macierzystej placówce. Po przemianach ustrojowych w dzieło to zaangażował się Kościół rzymsko-katolicki, popularyzując kult św. Jadwigi oraz wojsko i policja uczestniczące w dorocznych pielgrzymkach.
Z lat 60. XX w. na przywołanie zasługują dwie uroczystości, których współgospodarzem w Legnickim Polu było TPN. Pierwsza odbyła się 17.04.1966 w 725 rocznicę bitwy pod Legnicą z udziałem prof. dr Gerarda Labudy z UAM, a druga 17.05.1968 (zob. sesje 1966, 1968).
Po 1970 obchody rocznicy bitwy 1241 w działalności TPN przechodzą jakby na dalszy plan – odtąd prym wiedzie MM. Ono organizuje wystawy, sympozja (Bitwa legnicka. Historia i tradycja – 8-9.04.1991), konkursy dla młodzieży etc., zmienia ekspozycje w MM (1986, 1991) i MBL (1990).
TPN jest organizatorem sesji 9.04.1975 i współorganizatorem międzynarodowej konferencji Legnica 1241 z okazji 760 rocznicy bitwy legnickiej 31.05-1.06 w PWSZ (zob. sesje 1975, 200 l). Uczestniczącemu w obradach nestorowi polskich mediewistów prof. dr. G. Labudzie wręczono dyplom członka honorowego TPN, zaś materiały i dokumentację konferencji opublikowano w SL 22 (2001).
Ze zrealizowanych zadań popularyzatorskich na uwagę zasługują dwie jednodniówki wydane staraniem TPN pod red. T. Rollauera. Pierwsza pt. "Ziemia Legnicka" ukazała się w 1984 z okazji 743 rocznicy bitwy w nakładzie 15 tys. egz. Druga, jako wkładka do nr 16 „Panoramy Legnickiej” z 200l (zob. jednodniówki). Dodajmy, że artykuły nt. związane z pamiętnym r. 1241 ukazywały się na łamach SL nie tylko z okazji przypadających rocznic, a niektóre z nich, jak np. K. Bartoszewskiego i K. Pieradzkiej, po latach wznowiono jako odrębne publikacje.
Zob. też.: G. HUMEŃCZUK: Gorze szą nam stalo! Katalog wystawy. OMM. Legnica 1988. - 40 S.; Bitwa pod Legnicą 1241 w sztukach plastycznych 1353-1991. [Katalog wystawy]. OMM. Legnica 1991; Aktualizacja bitwy legnickiej (1241) [W:] Wokół niemieckiego dziedzictwa kulturowego na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Poznań 1997, s. 46-76; - A. NIEDZIELENKO, Obchody 750 rocznicy bitwy pod Legnicą. SL 23 (2002), s. 151-172.; - T. ROLLAUER, Legnica 1241. Konferencja naukowa zorganizowana z okazji 760 rocznicy bitwy legnickiej. SL 22 (2001), s. 7-9.
■ (tr) – „Szkice Legnickie” nr XXX z 2009 r.
