Król polskiej wyobraźni. Poeta, dramatopisarz i malarz arcypolski
Mija właśnie sto pięćdziesiąt lat od urodzin Stanisława Wyspiańskiego. Genialny artysta, malarz, dramatopisarz, poeta, czuły dyrygent duszy polskiej, nie doczekał wolnej Ojczyzny. Ale śnił o niej. Jego sny, jego słowa ubierane w doskonałe rytmy, zapisywały się w duszach Polaków marzących o chwili, gdy Rzeczpospolita zmartwychwstanie. Kilka lat przed śmiercią Wyspiański spotkał się ze Stefanem Żeromskim i Józefem Piłsudskim. Wsparł wówczas sprawę polską.
[…]
Opowieść o wolności
W serii prac witrażowych, zarówno do kościoła Mariackiego, jak i Franciszkańskiego (słynny witraż przedstawiający Boga Ojca „Stań się” oraz dwa przedstawiające bł. Salomeę i św. Franciszka) Wyspiański zabłysnął talentem, który znalazł zwieńczenie w trzech kartonach do witraży katedry wawelskiej – ze św. Stanisławem, Kazimierzem Wielkim i Henrykiem Pobożnym. Temat św. Stanisława podejmował Wyspiański szerzej – rapsod „Bolesław Śmiały” o konflikcie króla z biskupem doczekał się jeszcze swego rodzaju kontynuacji w poemacie „Skałka”, pisanym już po tym, jak Wojciechowski opisał dosadnie kwestię zdrady biskupa Stanisława i jego działania na rzecz stronnictwa niemieckiego. W sposób szczególny Wyspiański uhonorował księcia Henryka Pobożnego, który poniósł męczeńską śmierć w trakcie bitwy z Mongołami pod Legnicą. Dwie prace składają się na fascynującą całość – witraż, na którym książę legnicki zdaje się być pochłaniany przez ogromne płomienie, i strofy poezji, w których nie dość, że przyznaje Henrykowi koronę królewską, to daje mu też palmę męczennika, okrywając bohatera szkarłatnym chrystusowym płaszczem.
[…]
■ Tomasz Łysiak – fragment artykułu „Król polskiej wyobraźni”, Gazeta Polska nr 3/2019; https://www.gazetapolska.pl/18427-krol-polskiej-wyobrazni-poeta-dramatopisarz-i-malarz-arcypolski
