Niezwykłe znaki w praktyce chrześcijańskiej – egzorcyzm
Wzbudza ciekawość i najbardziej skrajne opinie. Łączony często z zabobonem, wymyka się rozumowi racjonalnemu. Uważany za niejawną praktyką Kościoła, rodzaj "gwałtu" na młodych kobietach i maskowania medycznych zaburzeń psychicznych.
Egzorcyzm przedstawia się jako rodzaj "katolickiego voodoo", w którym szaman (ksiądz) w otoczeniu zaufanych i koniecznie rozhisteryzowanych widzów (wiernych), dokonuje bliżej nieokreślonych praktyk na egzorcyzmowanym (opętanym) będącymi swoistym gwałtem na ciele i woli. Czy jest współczesnym rodzajem szamanizmu? Czy jest praktyką, które może budzić niepokój oraz powinna poruszyć organy ścigania? Czy rzeczywiście jest wielowiekową praktyką chrześcijan, mającą wywrzeć określony skutek duchowy za pośrednictwem kapłana?
![[image]](strony/publikacje/images/image637.jpg)
Wykład ks. prof. Stanisława Araszczuka przedstawiający genezę, liturgię i teologię egzorcyzmów był odpowiedzią na bardzo niepokojące zarzuty i częste fantazje publicystyczne. Wskazał również na wadliwą egzegezę tekstów Pisma Świętego, apokryfów oraz innych tekstów, prowadzącą do niewłaściwych wniosków. Wykład towarzyszył spotkaniu Duszpasterstwa Ludzi Pracy '90 przy Zakonie Braci Mniejszych w Legnicy.
W rozumieniu Kościoła egzorcyzm to sakramentale1 . Jest nim modlitwa o odrzucenie złych duchów oraz posługa uwolnienia od wpływu zła (demona, szatana). Nie można zrozumieć egzorcyzmu bez kontekstu Objawienia Bożego, mówiącego o grzechu i zniewoleniu przez złego ducha. Opis egzorcyzmów odnajdujemy już w Starym i Nowym Testamencie. Odnosi się tylko do wypędzenia złego ducha z człowieka opętanego, zaś swoimi początkami sięga praktyk Kościoła w starożytności – wyjaśniał słuchaczom ks. Profesor w pierwszej części wykładu: Monoteizm starotestamentalny, który wyrażał się w przykazaniu: słuchaj Izraelu, nasz Bóg Jahwe jest Bogiem jedynym" uniemożliwił szerzenie się magii czy bałwochwalstwa... Złym duchom nie przyznano siły autonomicznej i działały niejako z polecenia Boga. Działanie każdego ducha to działanie Jahwe.
Stary Testament złego ducha nazywał szatanem lub Belial'em (Berial'em). W wizji proroka Zachariasza staje się on oskarżycielem arcykapłana. W języku prawniczym rzeczownik "szatan" oznacza urząd oskarżyciela, bowiem szatan jest bacznym obserwatorem zła wyrządzanego przez człowieka i oskarża go przed Bogiem. Septuaginta, złe duchy nazywa demonami oraz przekazuje wskazówki, jak należy przeciwstawiać się ich sile: Stary Testament nie przekazał opisu egzorcyzmów w znaczeniu klasycznym. Zjawiskiem zbliżonym do egzorcyzmu była gra Dawida przed Saulem. Jako egzorcyzm można uznać spalenie przez Tobiasza serca i wątroby ryby. Stary Testament podaje pewne środki przeciwko złym duchom, a nie egzorcyzmy.
Opisy działania złego ducha oraz zainteresowanie demonologią wzrasta w judaizmie i apokaliptyce międzytestamentalnej. Rozwiniętą demonologię reprezentuje literatura apokryficzna: Księgi Henocha, Księga Jubileuszów, Testamenty Dwunastu Patriarchów i pisma wspólnoty z Qumran. Również w Midraszu (przypisywanym Abrahamowi) wskazuje na praktykowanie egzorcyzmów w czasach Jezusa. Nowy Testament przejmuje wiarę w istnienie złych duchów. W Ewangeliach synoptycznych egzorcyzmów udziela Jezus, w Dziejach Apostolskich egzorcyzmów udziela pierwotny Kościół. Diabeł otrzymuje nowe określenia, jak: zły, nieprzyjaciel, kusiciel lecz nadal cechuje go podstępność i wiedza nadzwyczajna, nazwana "szatańską". Demony stają się nieprzyjacielem wszystkich ludzi oraz Jezusa-człowieka, kuszą go łakomstwem, chełpliwością i chciwością. Wiedziały jednak kim jest Jezus: "także złe duchy wychodziły z wielu, wołając: «Ty jesteś Syn Boży!» Lecz On je gromił i nie pozwalał im mówić, ponieważ wiedziały, że On jest Mesjaszem" (Kol 1, 1-8).
Ks. prof. Stanisław Araszczuk podkreśla, że postawa Jezusa nie była bierna. Z jednej strony Jezus pokazał swą moc oraz postawę, jaką należy przyjąć wobec demonów, z drugiej zaś przekazał wiedzę dotyczącą istnienia demonów – już w czasach nowotestamentowych podważaną. Władzą wypędzania złych duchów obdarował swoich Apostołów: ale nie tylko Apostołom, ale 72. uczniom, którzy poszli głosząc Dobrą Nowinę, uzdrawiając chorych ale także wypędzając złe duchy. Uczniowie sprawują egzorcyzmy pomimo niepowodzeń i konkurencji "w imię Jezusa". Misja egzorcyzmowania jest zlecona Apostołom aż do końca świata, a wraz z uzdrowieniami i mówieniem językami, stanowi jeden ze znaków głoszenia Ewangelii... Owa posługa jest zakorzeniona w dziele samego Chrystusa.
W okresie działania Chrystusa, formuje się liturgia egzorcyzmu chrześcijańskiego. Jego struktura, formuła i skutki nie różnią się od egzorcyzmu Jezusa. Egzorcyzm nie ma nic wspólnego z magią czy zabobonem, bowiem jest umocowany w wierze, że Chrystus zmartwychwstając zwyciężył szatana i grzech – wyjaśniał słuchaczom w swym wykładzie ks. Profesor. Kapłani wyznaczeni przez Kościół do posługi egzorcyzmowania działają zawsze "w imię Jezusa", są "pośrednikami" Jego mocy.
W dalszej części swego godzinnego wykładu ks. Profesor przedstawił cechy, które powinny wyróżniać kapłanów wyznaczonych do posługi egzorcyzowania, zaznaczając, że wybór kapłanów nie jest dowolny ani samowolny oraz daleki od popularnego obrazowania osób i samego aktu wypędzania demonów z człowieka. Jest on następstwem określonej drogi duchowej kapłana. Następnie, słuchacze poznali elementy rozróżniające uzdrowienie od opętania, teksty – formularze, którymi posługują się w swej posłudze ustanowieni egzorcyści oraz sformułowane przepisy.
Po Soborze Trydenckim pojawiają się księgi, które zawierają rubryki czyli fragmenty pisane czerwonym atramentem (od słowa "ruber" – czerwony) zawierające nakazy prawne i wskazania dla egzorcystów. Niewątpliwą "ciekawostkę" stanowiła przyniesiona przez ks. Profesora księga w języku łacińskim, która zawiera formuły, przebieg i liturgię egzorcyzmów, stosowanych w diecezji wrocławskiej, tzw. rytuał wrocławski oraz księga liturgiczna pt. "Egzorcyzmy" zawierająca zbiór modlitw i obrzędów związanych z modlitwą egzorcyzmu, będącą przekładem księgi wydanej przez watykańską Kongregację ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów w 1998 r.
W atmosferze niegasnących sensacji dotyczących egzorcyzmu i egzorcyzmowania, warto zmierzyć się z nauką Kościoła, tradycją i doświadczeniem "przyniesionych" przez ks. prof. Stanisława Araszczuka w wykładzie dla ... chcących wiedzieć lepiej. Zatem, kto ma uszy niechaj posłucha, bowiem wykład udostępniany jest na stronach Duszpasterstwa Ludzi Pracy '90 oraz legnickiego Radia Plus.
1) Sakramentaliami nazywa się święte znaki ustanowione przez Kościół, mające przynieść skutek duchowy lub moc uzdrawiającą, są nimi np. palma, popiół, znak krzyża, woda święcona, błogosławieństwo, modlitwa.
■ Joanna Kielar – tekst (ze zdjęciami) został opublikowany na portalu legnica24h.pl:
https://legnica24h.pl/niezwykle-znaki-w-praktyce-chrzescijanskiej-egzorcyzm,3455,a.html
