Gorze nam się stało
Gościem listopadowego spotkania DLP '90 była Barbara Salij-Hofman z wykładem „Gorze nam się stało – książę Henryk Pobożny i bitwa pod Legnicą w sztuce nowożytnej”
Roczniki czyli Kroniki Królestwa Polskiego Jana Długosza, niezależnie od trwających dyskusji nad ich wiarygodnością, były kluczowym źródłem dla rozpoczęcia opowieści o księciu Henryku Pobożnym oraz Bitwie pod Legnicą: "przyjmując bowiem bez zastrzeżeń i wątpliwości relacje zawarte w Rocznikach bliżej nam będzie do postawy malarzy, opatów i innych zleceniodawców, dzięki którym powstawały dzieła… Osoby te ustalając program ikonograficzny sięgały do dostępnych sobie źródeł historycznych" – uzasadniła swoją postawę badawczą autorka wykładu. Warto w tym miejscu przypomnieć, że za sprawozdawcę przebiegu bitwy legnickiej 1241r. – zapisaną w Kronikach Jana Długosza – uważa się Jana Iwanowica, naocznego świadka bitwy, który po wstąpieniu do klasztoru Dominikanów, opisał w Kronikach Dominikańskich (w Raciborzu) te tragiczne zdarzenia spod Legnicy. Uważa się, że Jan Długosz opis ten przepisał do swoich Kronik. Najważniejszym wątkiem o charakterze ikonicznym to oczywiście sama bitwa z wydarzeniami rozgrywającymi się wewnątrz niej, jak np. ucieczka z pola bitwy księcia Mieczysława, czarna głowa wydająca z siebie kłęby pary i smrodu (zwieńczenie chorągwi tatarskiej), od których walczący stawali się niezdolni do walki czy śmierć księcia Henryka od ugodzenie go włócznią i bezczeszczenie zwłok: księcia przez obcięcie mu głowy zaś poległych przez obcinanie uszu i napełnianie nimi worków. Do rozpoznawalnych wątków należą również marsz pod zamek legnicki z nabitą na włócznię głową księcia, poszukiwanie ciała księcia z charakterystyczną budową stopy (6 palców u lewej stopy), pochówek w kościele św. Jakuba we Wrocławiu czy wreszcie postaci matki św. Jadwigi, żony Anny i inne.
Barbara Salij-Hofman przedstawiła słuchaczom kilkanaście, różnorodnych wyobraźnią i intencją artystów i fundatorów obrazów, fresków, grafik i rzeźb, dzieł plastycznych z zapisanym programem ideowym i symbolicznym. Niemniej ważne jest to, że niektóre z opowieści długoszowych nabrały charakteru ikonicznego, decydowały i decydują do dziś o formie i treści podejmowanych tematów powiązanych z Bitwą pod Legnicą, postacią Księcia i jego otoczenia, głównie matki św. Jadwigi Śląskiej i żony Anny Czeskiej. Prezentację, jej autorka zilustrowała m.in. miedziorytem Matthäusa Meriana Starszego "Wielka klęska chrześcijan pobitych przez Tatarów", grafiką Johanna Balzera "Śmierć Henryka Pobożnego", obrazami Johanna Franza de Backera "Znalezienie ciała Henryka II Pobożnego" z kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego w Legnickim Polu, Johanna Karla Kovářa "Odnalezienie ciała księcia Henryka Pobożnego" z klasztoru benedyktynów w Pradze, Johanna Christopha Lischka "Odnalezienie zwłok syna Henryka przez św. Jadwigę z bazyliki św. Jadwigi i św. Bartłomieja w Trzebnicy, zespołem płaskorzeźb z tzw. Galerii Antentów nad bramą zamkową w Brzegu, malowidłami z legnickiego Mauzoleum Piastów Śląskich oraz wieloma innymi. Bogaty materiał historyczny, niezależnie od zmieniających się sytuacji społecznej, religijnej i politycznej, wskazywał na szacunek i zainteresowanie kolejnych pokoleń dla postaci i wartości wpisanych w postawę księcia Henryka II w obliczu wydarzeń z kwietnia 1241 r.
Duszpasterstwo Ludzi Pracy '90 oraz wyłonione zeń Bractwo Henryka Pobożnego propagując wiedzę o księciu Henryku (jego żonie Annie, matce św. Jadwidze), podtrzymuje nie tylko pamięć, wpisuje się nie tylko w wielowiekową i piękną tradycję legnickiego grodu ale przekonuje – zwłaszcza w nowych czasach i nowych wojnach – że wartość postaw wierności, niezłomności, odwagi i wiary są nadal w cenie. Jak pisał Tomasz Łysiak w 2013 r. (tekst zamieszczony na stronie DLP '90 ):
Dziedzictwo trwania przy najważniejszych wartościach. Choćby naprzeciw było tysiące wrogów. Tego dziedzictwa nie można zmarnować. Trzeba po nie sięgnąć. Bo dzisiaj i my możemy stać się... Rycerzami Henryka Pobożnego. Trwać.
Barbara Salij-Hofman jest prawnikiem z uprawnieniami adwokackimi, magistrem historii sztuki, doktorantką w Kolegium Doktorskim Archeologii, Sztuki i Kultury Uniwersytetu Wrocławskiego. Wykład przedstawiony na spotkaniu Duszpasterstwa Ludzi Pracy '90 powstał na podstawie jej pracy magisterskiej pt. "Nowożytna ikonografia księcia Henryka Pobożnego", złożonej i obronionej w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wykład można odsłuchać na stronach: Radia Plus Legnica i Duszpasterstwa Ludzi Pracy '90.
■ Joanna Kielar – artykuł (z licznymi zdjęciami) został opublikowany na portalu legnica24h.pl: https://legnica24h.pl/gorze-nam-sie-stalo,5223,a.html
