Święta Hildegarda z Bingen: autoportret z Duchem Świętym
Święta Hildegarda z Bingen (1098-1179) to bardzo ważny świadek wiary w epoce późnego średniowiecza. Oddana jako dziecko do klasztoru benedyktynek, z biegiem czasu została tam mniszką, a potem nawet przeoryszą.
Zacznijmy od fragmentów fundamentalnego dla nas dzieła św. Hildegardy pod tytułem Scivias. Jest to skrót od dłuższej wersji tytułu: Scito vias Domini, czyli Poznaj drogi Pana. Książka zawiera 35 zdumiewających ilustracji namalowanych jako pomoce do zrozumienia kolejnych duchowych wizji Hildegardy.
Święta uczyła oczywiście, że dar Ducha Świętego jest przekazywany w sakramencie chrztu1) . Wtedy to w sercu pojawia się źródło szczęścia i zbawienia. Następnie sakrament bierzmowania udziela niezmierzonej słodyczy Ducha Świętego. Bierzmowani przyozdobieni są lśniącymi darami Ducha. Ukoronowaniem tej drogi jest Eucharystia, w której dusze wiernych zapalają się płomiennym darem Ducha i zalane są oświeceniem Bożym2) .
Ta ściśle sakramentalna wizja drogi duchowej została jednak harmonijnie połączona z perspektywą wewnętrznego doświadczenia: Hildegarda w wieku 42 lat przeżyła osobiste zesłanie Ducha Świętego. Z lektury prologu do Scivias dowiadujemy się o tym niezwykłym punkcie zwrotnym w życiu Hildegardy, który stał się nowym początkiem jej duchowej przygody:
W roku 1141 od Wcielenia Jezusa Chrystusa Syna Bożego, kiedy miałam 42 lata i siedem miesięcy, otwarło się niebo [aperto caelo], przyszło ogniste światło [igneum lumen] lśniące z mocą i wlało się [transfudit] w mój umysł. Całe me serce i całe wnętrze jakby zapłonęło płomieniem [flamma inflammavit], jednak nie palącym, ale ogrzewającym [non ardens sed calens], tak jak słońce rozgrzewa rzecz, na którą pada jego promień. Natychmiast zrozumiałam znaczenie orędzia ksiąg: Psałterza, Ewangelii i innych pism Starego i Nowego Testamentu. A nie chodziło tu o zrozumienie wyrazów, podziału sylab czy też gramatycznych przypadków i czasów, ale o moc i tajemnice sekretów przedziwnych wizji3) .
Kiedy czytamy te słowa, przypomina nam się podobny opis z Wyznań św. Augustyna. Było to więc takie wylanie Ducha Świętego, które pozwoliło zebrać w jedno całe dotychczasowe doświadczenie duchowe Hildegardy.
Niedługo potem Hildegarda namalowała jedną ze swoich iluminacji – autoportret, w którym przedstawiła samą siebie, na znak swej Pięćdziesiątnicy, otoczoną rozdzielonymi językami ognia. Ukazana jest tam z tabliczką do pisania i w obecności sekretarki (w drugiej wersji – z mnichem). W obu wersjach spływa na nią z nieba strumień ognia. W innej wizji została nawet wezwana do głoszenia słowa Bożego w Duchu Świętym, w miarę jak Bóg przez nią przemawiał4) .
Potwierdzeniem autentyczności jej doświadczenia chrztu w Duchu Świętym była reakcja otoczenia, a zwłaszcza największych kościelnych autorytetów owego czasu. Święty Bernard z Clairvaux potwierdził jej duchowe namaszczenie. Pierwszą wersję Scivias Hildegarda przekazała arcybiskupowi z Mainz, a w roku 1147 na Synodzie w Trewirze przy udziale papieża Eugeniusza została „w imię Chrystusa i św. Piotra” upoważniona do ogłoszenia wszystkiego, „czego nauczyła się od Ducha Świętego”5) .
Powszechnie uważano ją wtedy za prorokinię, korespondowała z papieżami i świeckimi władcami, którym nie szczędziła słów napomnienia, jeśli uważała to za stosowne. Udawała się na wyprawy misyjne, osobiście głosząc słowo we Frankonii, Lotaryngii, Szwabii i w krajach nad Renem – często w stylu apokaliptycznym. W takim celu Hildegarda podjęła serię misji ludowych, wzywając do nawrócenia wiernych w Mainz, Würzburgu, Bambergu, Trewirze, Metzu, Bonn i Kolonii. Te fakty pomogą nam zrozumieć niezwykły rozgłos zyskany przez jej powszechnie wówczas znane doświadczenie duchowe. Starała się też wziąć czynny udział w zakończeniu schizmy spowodowanej pojawieniem się trzech antypapieży6) .
Zakończmy słowami Hildegardy, które zapewne warto wziąć do siebie:
Kto ma mądrość w Duchu Świętym [scientiam in Spiritu Sancto] i skrzydła wiary, ten niech nie lekceważy mojego napomnienia, lecz niech chętnie je podejmie ku rozkoszy swej duszy7) .
■ Bp Andrzej Siemieniewski, ks. Mirosław Kiwka, Chrześcijańskie ruchy charyzmatyczne: nowość czy kontynuacja tradycji, Pallotinum 2019, s. 135-137.
Bp A. Siemieniewski wziął udział w spotkaniu z dr Alfredą Walkowską w Duszpasterstwie Ludzi Pracy ’90 (15 XII 2022), podczas którego wygłosiła ona wykład pt. „Zwycięstwo kobiecej świętości Hildegardy z Bingen, czyli o tym czy doktor Kościoła potrzebuje obrony”. Na zakończenie spotkania wygłosił słowo o św. Hildegardzie.
1) Św. Hildegarda, Scivias – Poznaj drogi Pana, t. I-III, Legnica 2012, 2, wizja 4. Inne tłumaczenia dzieła Hildegardy zob. Bibliografia.
2) Tamże, 2, wizja 3; 4; 6.
3) Tamże.
4) Tamże, 1, wizja I.
5) M. Burgess Stanley, The Holy Spirit (Kindle Locations 1575-1577).
6) Tamże.
7) Hildegard von Bingen, Scivias – Wisse die Wege (Kindle Locations 106-107).
